Elmalı Hamdi Yazır’ın Kapsamlı Anayasa Projesi

Ülkemizde Hak Dini Kur’an Dili isimli tefsiriyle meşhur olan Elmalılı Hamdi Yazır 1878 yılında doğmuştur. 1942 yılına kadar yaşamış olan alim, Osmanlı’nın yıkılışı ile T.C’nin kuruluş sürecine, bizzat şahitlik etmiştir. Bu çağda yaşayan birçok alimde olduğu gibi Elmalılı’da da devrin buhranlı sürecinin sancılarını görmek mümkündür. Meşruiyetin ilanıyla beraber Mecelle’den daha büyük ve kapsamlı bir anayasa hazırlanması gerektiği konusunda çok önemli projeler ortaya koydu. Gerçi Cumhuriyetin ilanı ve yaşanan olaylar bu fikirleri gölgede bıraktı. Elmalılı’nın bu projesi geliştirilerek gündeme getirilmesinin faydalı olacağı kanaatindeyiz.

Konuyla ilgili İslâm Araştırmaları Dergisi, 26 (2011), 49-79 sayfalarında Siyaset ve Hukuk Arasında Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın Fıkıh Düşüncesi* adıyla önemli bir makale var. Bu makale, Asım Köksal’ın torunu Marmara Üniversitesi İslam Hukukunda profesör olan Cüneyt Asım Köksal tarafından 2011 yılında yazılmış.

Özellikle ülkemizde son yıllarda yeni anayasa konusunda ciddi tartışmalar yaşanıyor. Bu tartışmalara Elmalılı Hamdi Yazır’ın projesini hatırlatarak İslam hukukçularının da Anayasa hazırlanırken taslaklar ortaya koymaları gerektiğini belirtmek istiyoruz. İlgili makalede bu proje yedi maddede özetlenmiş. Biz de okuyucularımızla paylaşmak istedik:

“ 1. Mecelle Cemiyeti’nden daha geniş ve uzman bir ilim heyeti teşkil etmek.

2. Avrupa kanunlarını tercüme etmek.
3. Gayri müslimlerin ehliyetli ilim adamlarından oluşan bir hukuk heyeti oluşturmak.
4. Güncel fıkhî meseleleri (hadisat) ve küllî muamelelerimizi belirlemek.
5. Öncelikle Hanefî fıkhından başlamak üzere tetkik, tatbik, toplama ve telif ameliyesine girişmek.
6. Yapılacak çalışmalarda bütün mezhepleri dikkate almak ve insanların ihtiyacına en uygun hükümleri hangi mezhepten olursa olsun almak.
7. Aranan mesele mevcut fıkıh mezheplerine dair eserlerde bulunamazsa bunu -çözümünü orada aynen bulabilsek bile- Avrupa kanunlarından hareketle değil, şer‘î felsefemizin kaidelerinin ışığında çözmek. “

Bu yedi maddeyi dallandırıp budaklandıracak tüm İslam hukukçularına selam olsun diyoruz. İslam hukukçuları halkımıza İslam’ın maksadını, şeriatin, fıkhın diğer adıyla İslam hukukunun amaçlarını izah etme yükümlülükleri vardır. Bu vesile ile bu ülke daha ciddi ve cesur İslam hukukçusu yetiştirmeli ki bu ümmeti kuşatacak Osmanlı devletinden daha büyük bir ümmet devleti doğsun inşallah.

Selam ve dua ile...