Çok sevdiğim bir arkadaşım ile beraber nişan merasimine gidiyorduk. Nişan merasiminim yapıldığı mekâna yaklaşmıştık ki arkadaşım “Abla eşim de burada.” biraz utanma, biraz sevinç karışımı duygularla, “Ama benden haberi yok” dedi. Bunun üzerine “İstersen bekleyeyim, sen bir selam ver” dedim. Abla nasıl giderim utanırım.” dedi. Duyunca bu sözleri çevreme baktım benimle beraber bir kaç kişi vardı, çok kalabalık bir ortam değildi. Arkadaşıma baktım biraz mahcup biraz hayâ ve edep ile nişan merasiminin olduğu yere doğru ilerledi. Çok şaşırdım aslında arkadaşım tesettürüyle gidip sadece bir görünecekti ama benden ve oradaki bir kaç kişiden hayâ etmişti. Aslında olması gereken bir tavır, çağımız bizleri öyle yozlaştırmış ki çevremizde kadınların ve erkeklerin iffet ve hayâsı o kadar tahrip olup yozlaşmış ki, artık bir çok şey sıradan olabiliyor.

  Kur`an-ı Kerim`de Allah`u Teâlâ söyle buyuruyor; “Şüphesiz ki Allah, size adaleti, iyilik yapmayı ve yakınlara bakmayı emreder; hayâsızlıktan, fenalıktan ve azgınlıktan nehy eder. Düşünüp tutasınız diye size öğüt verir.” (Nahl Suresi 16/90)

     Enes(ra), Resulullah(sav) buyurdular ki: "Edepsizlik ve çirkin söz girdiği şeyi çirkinleştirir. Hayâ ise girdiği şeyi güzelleştirir.” Hadis no:1660

    Yine başka bir hadiste "Hayâ (utanmak duygusu) güzeldir, fakat hayâ, kadınlarda daha güzeldir." buyurulur.

Ar, utanma duygusu. "Edep, mahcubiyet, utanmak; ar ve namus; nefsin çirkin şeylerden sıkılması ve bunun için kötü şeyleri terk etmesi. Hoş ve güzel olmayan bir olayın ortaya çıkmasından kalpte meydana gelen bir incelik ve ıstıraptır. Hayâ herkese nasip olmayacak kadar değerlidir.

Efendimiz (sav) "Her dinin bir ahlâkı vardır; İslâm'ın ahlâkı da hayâdır" (İbn Mâce, Zühd, 17;Muvatta, Hüsnü'l-Hulk, 9) buyurmak suretiyle hayânın Müslümanların en belirleyici ahlâkî nitelikleri ve değer ölçüleri arasında bulunması gerektiğini ifade etmişti. Bu hitapların ışığında çok değil, bir kaç nesil önce, anneannelerimiz, babaannelerimiz eşlerini isimleriyle çağırmaya hayâ eder, başkalarının yanında yüzlerine bakmaya dahi çekinir hayâ ederlerdi. Aynı şekilde dedelerimiz, büyüklerinin yanında eşlerinden bir şey isterken yavaş bir sesle ister sesini yükseltmeye hayâ ederlerdi. Hayâ erkek ve kadın için tabiri caiz ise perdedir, perdeyi yırtmadığın müddetçe kıymet ve değer görürsün. Ne zaman ki perde yırtılır çevrende kıymetin kaybolur. Şeytan insanlara vesvese vererek özellikle şu çağımızda ve her daim olması gereken hayâ ve iffeti bazı fısıltılarla sıradan gösterebilir. “Herkes yapıyor sende yap, kim görecek başkaları daha fazlasını yapıyor senin yaptığında bir şey yok” vs. gibi...

Toplumumuzda hayâ olgusu gün geçtikçe yozlaştırılıyor. 20. yüzyılda hassaten teknoloji araçları her şeyi sıradanlaştırıp insanları arsızlaştırıyor. WhatsApp, facebook, İnstagram ve benzeri sanal ortamlarda eşler, kadınlar ve erkekler hiç paylaşılmayacak resim söz vb. paylaşımları çok rahat paylaşabiliyor. Eskiden evlerin ve iş yerlerinin duvarlarına “Edep Ya Hû!” yazılı levhalar asılıyordu. “Edep Ya Hû” sözünün fert ve cemiyet için ne kadar ehemmiyetli ve ne kadar büyük bir hazine olduğunu şu asırda daha iyi tefekkür ediyoruz.

  Utanma meziyeti hayâ, iffet sevgi ve saygı gibi ifadeler toplumu ahlaken yüceltir ve topluma faydalı bireyler meydana getirir. Bu meziyetlerin olmadığı toplum çökmeye mahkûmdur.

   İslam şahsiyetine talip olan her erkek ve kadın nesli korumak ve örnek olma bilinciyle yeri geldiğinde sözlerinde hayâ, yeri geldiğinde gözlerinde hayâ, yeri geldiğinde klavyesinde, telefonunda, internet gezintilerinde hayâ perdesini yırtamamalı, perde yırtılınca o yırtık çok kısa zamanda genişleyip tamir edilemeyecek vaziyete gelebilir. Helal dairesi geniş ve nefse kâfidir. Sen nefsi haramlar ile beslersen o seni helak eder.

“Ayıp ve kabahatten korkmayan ile düşüp kalkmak kıyamet gününde insana utanç verir.” İmam Şafii(ra)

  Çevre ve arkadaşın insan nefsi üzerindeki etkisini unutmayıp hayâ olgusunu hadis ve ayetler ışığında benliğimize ilmek ilmek işlemek, fiiliyatta bir ışık misali çevremizi aydınlatıp hayâ, edep ve iffet ile çağımıza örnek olmak temennisiyle...            

Meryem Kiraz