Kitle iletişim araçları, gelişen teknolojinin etkisiyle toplumsal yaşamın vazgeçilmez bir öğesi haline gelmiştir. Kitle iletişim araçları, genel bir tanımla basın, kitap, dergi, gazete, mecmua, sinema, radyo, televizyon, bilgisayar, internet, CD/DVD vb. yollarla kitlesel boyutta ileti dağıtabilen araçlardır. 1990’lı yıllardan sonra artan kitle iletişim araçlarının etkileri çocuk gelişiminde hem olumlu hem olumsuz bir takım sonuçlar doğurmaktadır. Burada anne ve babalara düşen görev, tüm kitle iletişim araçlarının olumlu etkilerini yüksek düzeye çıkarmak, olumsuz etkilerini de asgariye indirmektir. İyi yönlerinden çocuklarının yararlanmalarını sağlamak, zararlarından da korumaktır.

Son yıllarda yapılan birçok araştırmalara göre başta bilgi edinme, öğrenme ve iletişim olmak üzere birçok faydası olan medya araçları- özellikle televizyon, bilgisayar ve internet- çocukları fiziksel, sosyal ve psikolojik gelişimlerinde olumsuz yönden de etkileyebiliyor. Çocukların gelişim çağında uzun saatler boyunca televizyon, bilgisayar, cep telefonu ve tabletlere maruz kalmasının çocuklar üzerindeki olumsuz ve zararlı etkilerinden bazıları şunlardır:

Zamanın boşa geçirilmesi, tembellik, hareketsizlik, huzursuzluk, stres, endişe, içine kapanıklık, uykusuzluk, derslerde ihmalkârlık, yorgunluk, göz rahatsızlıkları, kalp atışlarında hızlanma, beslenme ve hazım bozuklukları, mide ağrıları, obezite, bel ve sırt ağrıları, hırslanma, sinirli ruh hali, şiddet, saldırganlık, okuma ve özgür düşünme yeteneğinin kısıtlanması, aşırı özenti, kanaatsizlik, ahlaki bozukluklar vb. durumlardır.

Çoğu ebeveyn, çocuklarının televizyon, internet ve/ya telefon başında fazlaca zaman harcamalarından yakınır ve bu sebeple çocuklarıyla sürekli münakaşaya girerler. Anne-babaların da esasında bu konuda pek suçsuz olmadıklarının farkına varmaları bu gibi sorunları hafifletmeye yardımcı olacaktır. Ebeveynler bazı davranışlarıyla farkında olmadan çocuklarını medya bağımlısı olmaya alıştırıyorlar.

Örneğin; televizyonu odanın başköşesine yerleştirmeleri, çocuğun yaramazlığını ve her yeri dağıtmasını önlemek için çocuğu saatlerce yalnız başına televizyon karşısına oturtup eline kumandayı vermeleri veya çocuğun ağlama ve bağrışlarını dindirmek, dikkatini dağıtmak için eline tutuşturdukları telefonlar gibi… Dolayısıyla küçük yaştaki çocuk daha belli başlı şeyleri öğrenmeden, teknolojinin dünyasında kayboluyor.

Ayrıca anne-baba kendi davranışlarına dikkat ederek, çocuklarına nasıl bir model oluşturdukları anlamında bir öz eleştiriye gitmelidirler. Akşamları ve tatil günlerinde sürekli TV başında bir baba ya da boş zamanı bilgisayar başında geçiren bir annenin, çocuğu üzerinde böyle bir disiplin kurması doğal olarak çok zordur.

Neredeyse her çocuğun elinde annesine, babasına veya kendisine ait dokunmatik telefonlar ve tabletler görmek mümkündür. Bu telefon ve tabletlerde birçok uygulamalar ve oyunlar çocuğun bu araçlara kilitlenmesine ve üzerinde fazlaca zaman harcamasına neden oluyor.

Örneğin; bir seviyeden bir üst seviyeye geçilen oyunlarda çocuk en yüksek seviyeye ulaşabilmek için neredeyse tüm zamanını feda etmektedir. İşin içinde bir de arkadaşlarıyla rekabet varsa, çocuk büsbütün dış dünyasıyla alakasını keser hale geliyor. Anne-babanın bu esnada müdahale etmesi ise çocuğu asabileştiriyor.

Çocukların daha küçük yaşta kitle iletişim araçlarına bağımlı olmasının arkasında yatan nedenler arasında, ailede ilgi, sevgi ve şefkat eksikliği ve anne-babaların tutarsız tutumları yer almaktadır. Anne-babalar, çocuklarını oyalamak, dikkatlerini dağıtmak, yaramazlıklarını dindirmek veya susturmak için televizyonu, bilgisayarı açmak veya ellerine cep telefonu, tableti tutuşturmak yerine onlarla daha fazla vakit geçirseler, çocuklarının daha sağlıklı bir şekilde gelişmelerine zemin hazırlamış olurlar.

Çocuklarının bilgisayar, televizyon ve cep telefonları başında daha az zaman geçirmelerini isteyen ebeveynler, onlara daha fazla zaman ayırmalıdırlar. Her akşam tüm aile fertleriyle bir araya gelindiğinde sohbetler düzenlenmeli, gün içerisinde neler yapıldığı konusunda paylaşımlarda bulunulmalıdır.

Ayrıca kitle iletişim araçlarını beraber kullanmakta da fayda vardır. Kullanım esnasında yeri geldiğinde ebeveynlerin çocuklarına açıklayıcı bir üslup ile bu araçların olumlu ve olumsuz, faydalı ve zararlı yönleri hakkında izahatta bulunmaları çocuğun bu araçları daha iyi tanımlamasına yardımcı olacaktır; ne zaman ve hangi durumlarda bu araçlardan istifade edebileceği hakkında bilgilendirecektir.

Ebeveynlerin çocuklarına açıklama yapmak için zaman ayırmaları gerekmektedir. Şayet bir programı, siteyi veya oyunu çocuk için uygun bulmuyorlarsa, niçin uygun bulmadıklarını ona açıklamalıdırlar. Hiçbir açıklama getirmeden doğrudan yasaklamak, eleştirmek, bağırıp-çağırmak hiçbir zaman çözüm olmadığı gibi, çocuğun dikkatini daha da çok o yöne yönlendirmesine neden olur.

Anne-babalar çocuklarının bu araçlar üzerinde ne kadar...