Bıçak bir alettir. Hem hayra hem de şerre kullanılabilecek bir alet… Onunla ekmek ve benzeri ihtiyaçlar kesilirse, insana hizmet eder. Fakat insana saplanırsa bir cinayete alet edilmiş olur.

Bunun neticesinde ilim de böyle iki türlü:

1. Faydalı ilim

2. Faydasız ilim

Cenab-ı Hak, insanı yaratmadan önce şöyle buyurdu:

'Ben yeryüzünde (hükümlerimi yerine getirecek, Hakk`ın şahidi olacak) bir halife yaratacağım.' (el-Bakara, 30)

Cenab-ı Hak, insanı mahlûkattan birçok hususta üstün tuttu. İlim sıfatını, yalnız insana verdi. Mahlûkata sadece rızıklarını temin edebilecekleri, mahdut bir akıl verirken; insana tefekkür ve tezekkür edebilecek bir akıl lütfetti.

'İlim tahsil etmek için yolculuğa çıkan kimse, evine dönünceye kadar Allah yolundadır.' (Tirmizî, İlim, 2/2647)

Fahr-i Kainat Efendimiz, ilmin fazîletini şöyle beyan buyurmuşlardır:

'Yalnız şu iki kimseye gıpta edilir:

–Allah`ın kendisine ihsan ettiği malı Hak yolunda harcayıp tüketen kimse;

–Allah`ın kendisine verdiği ilimle yerli yerince hükmeden ve onu başkalarına da öğreten kimse.' (Buhari, İlim, 15)

Eğer ilmin batını, manası, şuuru alınmamışsa; ilmin zahirini kuru kuru yüklenmek faydasız bir ağırlıktır, hatta zararlı bir yüktür. İlim öğrenen kişi; Rasûlullah Efendimiz`le kalp ve fiil beraberliği kurmak, O`nun sünnet ve sîretini hayatına nakşetmek, O`nun rûhanî dokusundan hisse almak yolunda mesafe kat ederse işte faydalı ilim budur. İlim, kişiyi hakikate, hayra, takvaya, salih amellere sevk ediyorsa faydalı ilimdir. Yoksa İbliste de ilim vardı, Karun da ilim sahibiydi. Fakat onlar, ilmi, benliklerini dehşetli bir gurur ve kibir bataklığına sürüklenmişlerdi. Öte yandan ilmi zihne depolamak da kafi değildir. Mühim olan, ilmin gerektirdiği olgunlukta bir karakter sergilemektir. Bu takdirde ilim, irfana dönüşerek salih amellerin vücut bulmasına vesile olur. Aksi halde davranışlara istikamet vermeyen bir ilim, kuru bir hamallık ve faydasız bir yorgunluktan başka bir şey değildir.

Nitekim Peygamber Efendimiz 'Allah`ım! Fayda vermeyen ilimden, huşû duymayan kalpten, doymak bilmeyen nefisten ve kabul edilmeyen duadan Sana sığınırım.' niyazında bulunmuştur. (Müslim, Zikir, 73)

Gerçek ilim, kulun Halik`ını tanımasıdır. İlim, insanı yaratılış gayesine, ibret ve hikmete, kainattaki ilahî sanatı temaşa ile mutlak sanatkara ulaştırmalıdır. Esas ilim ve bilmek, kainatta meknuz ilahî murada, var oluş hikmetimize, yaşayış ve davranışlarımızla, doğru karşılığı verebilmektir. Cenab-ı Hak, içinde yaşadığımız hikmetler dershanesinden gerekli dersleri alabilmeyi ve aldığımız dersleri hal ve davranışlarımıza yansıtabilmeyi cümlemize müyesser eylesin. İlmin penceresinden nazar eyleyip cehalet kuruntularından kurtulan kullardan olmak dileğiyle…