Vekalet; bir kimsenin başka birine kendi adına hukuki işlem yapma yetkisi vermesidir. (DİA) Bu, alışveriş gibi günlük hayatta sık sık yaptığımız muamelelerde geçerli olduğu gibi nikah akdi gibi aile hukukunu ilgilendiren durumlar için de geçerlidir.
Günümüz şartlarında kıyılan nikahların hemen hemen hepsi imamlara verilen vekalet ile kıyılmaktadır. Hatta insanların birçoğu, imamın kıymadığı nikahın geçersiz olacağına inanmaktadır. Halbuki durum böyle değildir. Bir nikahın geçerli olabilmesi için veli ve damadın sarf edeceği icap ve kabul ile nikah kıyılmış sayılır. Bu yaklaşım, toplumun teberrüken de olsa imamları aracı kılmak istemelerinden kaynaklanmaktadır.
Bir kimsenin kendi velayeti altında bulunan kimselerden birinin evliliğini vekalet yoluyla bir başkasına verebilmesi için bu yetkiye sahip olması gerekir. Velide bulunması gereken şartları daha önceki yazımızda bildirmiştik. Dolayısıyla velayet yetkisi bulunmayan birinin başkasına verdiği vekalet geçersizdir. Bu hükme binaen; Hanefiler hariç diğer mezheplerin tamamına göre bayanın evlilikle ilgili yapacağı vekalet geçersizdir. İster bu bayan evlenecek olan kız olsun, ister kızını evlendirmek isteyen anne olsun fark etmez. (El Hidaye Şerhu Bidayeti`l Mübtedî, Daru`l Erkam BEYRUT c.1 s.237)
Vekalet sadece kadınlar için değil, erkekler için de geçerlidir. Yani damat, kendisini evlendirmesi için birini yetkilendirebilir.
Hala aklı tam olarak oturmayan çocuğun vekaleti ittifakla geçersizdir. Zira temyiz olmayan çocuk, deli hükmündedir. Ancak ne dediğini bilecek kadar akli dengesi yerinde olan çocuk Hanefi mezhebine göre vekil olabilir, cumhura göre yine olamaz. (El Camî' Fî'l Fikhi'l İslamî, Abdülkerim Zeydan, Müessesetü'r Risale, BEYRUT 2012 c.6 s.490)
Evlilik hususunda kendisine vekalet verilen kişi müvekkilin, kendisi için belirttiği sınırı aşmamalıdır. Eğer kızını evlendirmesi için belirli özellikteki birini söylediği halde, vekil başka biriyle kızı evlendirirse, nikah geçersiz olur. (a.g.e s.492)
Bir kişinin her iki tarafa vekil olması Şafii mezhebine göre caiz değildir.(Minhacu't Talibin, İmam Nevevî, Daru'l Feyha DİMEŞK 2013 s.446) Hanefi mezhebine göre ise caizdir. Şöyle ki; bir bayan, evlenecek olan erkeği kendisiyle evlendirmek için yetkilendirirse, erkek de 'falan kişinin kızını kendimle evlendirdim' diyerek kızı kendisiyle nikahlayabilir. Ebu Hanife`nin öğrencisi İmam Zufer de Şafii mezhebiyle aynı görüştedir. (El İhtiyar, El Musilî, Daru`l Ma`rife BEYRUT c.3 s.122)
