Suriye’deki savaşın kimi ekonomik yansımaları

İç savaşın 30 aydır sürdüğü Suriye`de 136 Türkiyeli inşaat firması toplam 1.5 milyar dolar zarar etti. Esad yönetimi, şirketlerin hak edişlerini dondurup teminat mektuplarını yaktı; söz konusu firmaların üstlendikleri işlerini dondurdu; bankalardaki paralarını bloke etti.

Türkiye ekonomisin gördüğü zarar bu firmaların gördüğü zararla sınırlı değil elbette. Veriler bu zararın çok daha büyük olduğunu gösteriyor.

 Gaziantep, 1997 yılında Türkiye`nin en büyük 1000 şirketinden sadece 17`sine ev sahipliği yapıyordu.  2010 yılında bu sayı 36`ya çıktı. Suriye ile ilişkilerin gelişmesi sonucu Gaziantep`teki şirketler yeni pazarlara açılma ve bu sayede büyüme imkânı elde ettiler. Güneydoğudaki tüm şehirlerde Suriye ile iş yapma kültürünü bilen tüm girişimciler, Suriye ile olan iyi ilişkileri lehlerine çevirdiler. Ancak krizin ardından, avantaj dezavantaja dönüştü ve kriz öncelikle Suriye ekonomisi ile sıkı bağları olan bu Güneydoğu`daki şehirleri vurdu.

Suriye ile Türkiye arasındaki vizelerin 16 Eylül 2009 tarihinden itibaren karşılıklı kaldırılmasının ardından, gerek günübirlik alışveriş turlarıyla gelenlerin, gerekse de Türkiye`yi gezmeye gelen Ortadoğulu turistlerin Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu`daki turizm gelirlerinin artmasında önemli payları oldu. Ancak yaşanan gelişmelerin ardından Türkiye-Suriye ilişkilerinin durma noktasına gelmesi, Suriye ve Ortadoğu ile iş yapan girişimcilerin borçlarını ödemekte zorlanmalarına sebep oldu.

Kriz öncesi özellikle Gaziantep, zengin Suriyelilerin ve Ortadoğuluların gayr-i menkul satın almak istedikleri bir il konumunda iken kriz sonrası yaşanan sığınmacı patlaması ile birlikte kiralama hizmetleri öne çıktı. Sığınmacılar Gaziantep, Hatay, Kilis ve Adana`daki kiralık evlere yoğun talep gösterdiler. Bu durum, illerdeki kiraların 3-4 ay gibi kısa bir sürede 3 katına çıkmasına sebep oldu.

Gaziantep, Adana, Hatay, Konya, Mersin ve Şanlıurfa`nın toplam ihracatları içerisinde Suriye`nin payına baktığımızda, 2000 ve 2010 yılları arasındaki dönemde Suriye`nin sadece Gaziantep`in ticaretindeki payının azaldığı, söz konusu diğer illerin ticaretindeki payının ise arttığı görülmektedir. Özellikle Şanlıurfa`nın dış ticareti içerisinde Suriye`nin payı ciddi bir artış göstermiştir.  2000 yılında 43 bin dolar olan ihracat, 2010 yılında 80 milyon doları geçmiş ve ilin toplam ihracatı içerisinde Suriye`nin payı 2000 yılındaki % 0,29 seviyesinden, 2010 yılında %42`ye çıkmıştır. Suriye`deki krizin ardından, bu ille yoğun olarak ticaret yapan Hatay ilinin ekonomisi yavaşlamış, krizin devamı ile birlikte Gaziantep ve Mersin illerinde de ticaret hacmi düşmüştür.

 Gaziantep ve Mersin Sanayi ve Ticaret Odaları`nın başkanlarının yaptıkları açıklamalara göre, Suriye`deki kriz bu illerde ihracatın yanı sıra istihdamı da etkilemekte ve kentlerde durgunluğa yol açmaktadır.

 Bu illerde sadece Suriye`ye doğrudan mal satan firmalar değil, Suriye`yi Ortadoğu çıkışı için ilk durak olarak kullanan birçok firma da durumdan etkilenmiştir.

Suriye ve ötesine ulaşmak isteyen Türk vatandaşlarının çıkış yaptığı önemli sınır kapıları Hatay, Kilis ve Gaziantep illerindedir. 2010 yılındaki istatistikler incelendiğinde, bu illerden Suriye`ye geçen yaklaşık 1.1 milyon Türk vatandaşının % 91`inden fazlasının karayolu ile ulaşımı tercih ettiği görülmektedir.

Türkiye ile Suriye arasında Akçakale, Cilve gözü, Karkamış, Öncü pınar, Yayladağı ve Nusaybin olmak üzere 6 adet sınır kapısı vardır. Özellikle 2000 sonrası bu sınır kapılarının önemi artmış ve Suriye ile Orta Doğu`ya ihracatta yoğun bir şekilde kullanılır olmuşlardır. 2002 ve 2003 yılları haricinde, her yıl bir önceki yıla göre daha çok araç bu kapılardan geçiş yapmış, özellikle vizelerin karşılıklı olarak kalkmasının ardından 2010 yılında araç geçişinde ciddi bir artış gözlenmiştir. Ancak Suriye`de olayların başladığı 15 Mart 2011 tarihi, bir dönüm noktası olmuş ve sınırdan geçişler durma noktasına gelmiştir.

Tüm bu veriler gösteriyor ki Suriye`deki iç savaş, Suriye`ye hem can kaybı hem de ekonomik kayıp yaşatırken Türkiye`ye de büyük ekonomik kayıplar yaşatmaktadır.

Savaşın bir an önce bitmesi temennisi ile Allah`a emanet olun.