Emir kipi Amir kipi

Emir, buyruk demektir. Nehyin zıddıdır.

Araplar kamu görevlilerine “muvazzaf” Türkiye`de ise bunlara “memur” denilir. Muvazzaf, “vazife ifa eden”; Memur ise “emir dinleyen, emri uygulayan” kimse demektir.

Muvazzafta, disiplin zayıftır. Bu da devlette-idarede mekanizmanın zayıf olmasına yol açar. Buna karşı görevlisine “memur” ismini veren sistem son derece güçlüdür. Mekanizma daha hızlı ve disiplinli işler. Fakat burada da robotlaşma riski söz konusudur.

Türkçede fiilin en yalın hali emirdir. Oysa bütün dillerde fiilin yalın hali geçmiş zaman kipidir. Bu da hem olumlu hem de olumsuz bir şekilde Türklerin duygularına, düşüncelerine, idare tarz ve anlayışlarına yansımıştır.

Türkçe, yalın haliyle bir emir ve komut dilidir. “Ye, iç, git, vur…” görüldüğü gibi bu dilde fiilin en yalın hali emirdir. Ve bir komutla ağızdan çıkar. Emir kipi farkında olmadan komutla, vurgulu ve sert bir tonla çıkar.

Türk aklı kendi dilinin bu karakterini taşıyor. Emretmeyi sever. Komutu esas alır. Bu da Türklerde hızla yapılanmayı, süratle organize olmayı ortaya çıkarır. Kaosu önler. Nitekim Türkler kaosu sevmez. Devlet mekanizması sağlamdır.

Türkçedeki emir kipi, mutlak merkeziyetçi sistemi esas alır. Paylaşmayı ve ortaklığı içine sindirmez. Kendisi en son nokta olmak ister.

Türkçenin yapısındaki emir kipi, tereddütsüz emir dinlemeyi ifade eder. Bunun emre muhatap olan kişiye inisiyatif alanı bırakmama gibi bir sıkıntısı vardır. Bu da bürokratik sorunlara yol açar. İşlerin ağır yürümesine sebep olur. 

Türk dilinin binaenaleyh Türk zihin haritasının bu yapısı yönetimde, söz söylemede başat olma ve kendinden başkasını zor kabullenme gibi bir sonuç da ortaya çıkarıyor. Dilindeki emir kipi, amir kip haline gelir. Emir kipinin sahibi olarak kendini “Amir kipin” sahibi görür.

Arapçada emir kipinin sonundaki hareke cezimdir, sakindir. Çünkü emir verilen kişinin bunu yapıp yapmayacağı veya ne ölçüde yapacağı belli değildir. Bu nedenle burada emir formunda bir duraklama ve tereddüt vardır. Bir bekleme ve duraksama vardır. Ama aynı zamanda güven vardır. Burada emir verilen kişiye bir alan bırakılır. Kendisine güven duyulduğu hissettirilir. Belli ölçüde inisiyatif tanınır. Bir süre vardır. Emri alan burada tamamen bir özne değil aynı zamanda bir faktördür. Ama burada işi savsaklama, geciktirme, organize olamama, istismar etme riski söz konusudur.

Hâkim dünya sistemi Türklerin bu genetik vasıflarını zarara çevirmek için çaba harcıyor. Evet, İslam ümmetinde, dilinin en yalın hali emir olan tek halk Türklerdir. Bu da İslam ümmeti için güzel bir nimettir. Ancak iş kendinden başkasını kabul etmeme noktasına vardığında sorun başlar. Emir kipi düzen kurmak yerine tahakküm kurma aracı haline gelir. Emir kipi sıradan bir dil olmaz amir bir dil haline gelir.

Ümmet Türklerin bu vasfını takdir etmelidir. Ama Türkler de bunu emretme fetişizmi haline getirmemelidir.

Ümmet, bugün organize olmaya muhtaçtır. Şimdi memura inisiyatif tanıma zamanı değildir. Kaosu defetmek lazımdır. Bu da emir kipinin ön planda olmasını gerektirir. Fakat bu amir kip şeklinde tezahür etmemelidir.