Kuzey Afrika ülkelerinden sayılan Moritanya, resmi adı İslâm Cumhuriyeti olan beş ülkeden biridir. Ama ne yazık ki İslâm, ülkenin resmi adında yer aldığı halde resmi kimliğinde yer almıyor. Moritanya, batısında Atlas Okyanusu, güneybatısında Senegal, güneydoğu ve doğusunda Mali, kuzeydoğusunda Cezayir, kuzeyinde ise Batı Sahra yer alıyor. Moritanya dünyanın (Bolivya`dan sonra) 29`uncu büyük ülkesidir. Nüfusu dört milyon civarında olmasına rağmen ülke toprakları Mısır ile yaklaşık aynı büyüklüktedir. Coğrafi yapısı itibariyle düzlük bir ülkedir. İsmi Berberi krallığı Mauretania`dan geliyor. Başkenti ve en büyük kenti Novakşot Atlantik kıyısında yer alıyor.

 

Yüzde 100’ü Müslüman olan ülkenin resmi dini İslâm`dır. Halkın tamamı Sünni Müslüman’dır. Büyük çoğunluk ise Maliki’dir. Resmi dil Arapçadır. Fransızca ikinci resmi dil olarak kullanılmaktadır. Ancak halkın konuştuğu dil Arapçadır. Küçük bir azınlık da Berberice konuşmaktadır. Bunun yanı sıra yukarıda anılan etnik unsurlara özel bazı diller de konuşulmaktadır.
Moritanya sıcak bir ülkedir. Güneyde tarıma elverişli küçük bir alanın dışında kalan toprakları genellikle kuraktır. Güney bölgesi yağmurlu geçer. Ülke genelinde gündüzler sıcak, geceler oldukça soğuk geçer.

 

Ekonomi
Ülkenin para birimi Moritanya Ugiyasıdır. Moritanya`da halkın büyük çoğunluğu hayvancılıkla geçiniyor. Dolayısıyla ülke ekonomisi de büyük ölçüde hayvancılığa dayanır. Tarım sadece Senegal ırmağı kıyısındaki dar bir alanda ve kuzeydoğuya yayılmış vadilerde yapılmaktadır. En çok üretilen tarım ürünleri hurma, darı, tahıl, pirinç, yer fıstığı ve çeşitli sebzelerdir. Balıkçılık da bu ülkede önemli bir gelir kaynağıdır. Moritanya başta demir ve bakır olmak üzere çeşitli yer altı kaynaklarına sahiptir.

İslâm ülkesi ama İslâm kanunları uygulanmıyor
Moritanya`da çok partili demokratik bir cumhuriyet rejimi hâkimdir. Ülke 21 Temmuz 1991`de yürürlüğe girmiş olan bir anayasayla yönetilmektedir. Devlet başkanı aynı zamanda hükümetin başkanıdır ve hükümet üyeleri devlet başkanı tarafından belirlenir. Ülkede iki meclisli bir parlamenter sistem hâkimdir. Birinci meclis 56, ikinci meclis 79 üyeden meydana gelmektedir. Devletin resmi adı İslâm Cumhuriyeti olmakla birlikte İslâm kanunları tam anlamıyla uygulanmamaktadır. İslâm kanunlarının özel hallerle ilgili olanları uygulanmaktadır. Moritanya, BM, İKÖ (İslâm Konferansı Örgütü), Afrika Birliği Örgütü, Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu, Afrika Antiller ve Pasifik Sözleşmesi, Arap Devletleri Birliği, IMF (Uluslararası Para Fonu), İslâm Kalkınma Bankası gibi uluslararası örgütlere üyedir.
Ülke başkent yönetiminin yanı sıra 12 idari bölgeye ve 50 yerel birime ayrılır.

Müslümanların yönetime gelmemesi için büyük çaba
Moritanya`da resmen kuruluşunu gerçekleştirmiş 18 siyasi parti var. Bunları şu dört grupta toplamak mümkündür: Solcular, Nasırcılar, Baasçılar ve Kavmiyetçiler. Bu partilerin başta gelenleri de şunlar: Sosyal Demokrat Cumhuriyetçi Parti: Cumhurbaşkanı Muaviye Veled et-Tayi`in partisidir. İktidarı elinde tutmaktadır.

10 Aralık 1984`te gerçekleştirdiği askeri darbeyle ülke yönetimini ele geçiren Albay Muaviye Veled Seyyid Ahmed et-Tayi, 21 Temmuz 1991`de yürürlüğe koyduğu anayasayla siyâsi partiler kurulmasına izin verince İslâmi hareket mensupları da bir parti kurma teşebbüsünde bulundular. Ancak devlet İslâmi hareketin başvurusunu kabul etmedi. Bunun üzerine İslâmi hareket mensupları çeşitli dernekler ve kültürel faaliyetler vasıtasıyla mesajlarını halka ulaştırmaya başladılar. Kısa zamanda geniş bir halk desteğine kavuşan İslâmi hareketin bu ilerleyişinden rahatsız olan devlet bu kez bu hareketin mensuplarını tutuklamaya başladı. Ancak Cezayir`deki gibi Moritanya`da da devlet yönetimi İslâmi hareketi karşısına almakla ve baskıcı metodu tercih etmekle bir çıkmaz sokağa daldığını anladı. Bugün ise bu sokaktan geri dönmekle olduğu yerde, yerinde saymak arasında tereddüt ediyor.

Devlet ile İslâm karşı karşıya
Afrika`nın batı kesimine İslâm`ın ulaşmasında bir köprü rolü oynamış ve çok sayıda ilim adamı yetiştirmiş olan bu ülkede bugün devletle İslâm karşı karşıya. Birçok İslâm ülkesinde oynanan senaryolar bu ülkede de oynanıyor. Devletin halkıyla bütünleşmesini, halkının inancının devlet yönetimine de aksetmesini, Allah`ın koyduğu hükümlerin fiilen uygulamaya geçirilmesini isteyenler burada da radikalizmle, fundamentalizmle ve terörizmle suçlanıyor. Ülkede gittikçe güçlenen İslâmi hareket ise Moritanya`nın gerçek anlamda bir İslâm devleti olması için çalışıyor. Ama bu çaba birçok İslâm ülkesinde olduğu gibi bu ülkede de yönetimle İslâmi hareketi karşı karşıya getirmektedir.

Ülkenin geçmiş tarihi
Mağrib el-Aksa denen Kuzeybatı Afrika`ya ilk olarak h. 55 (m. 675) yılında Ukbe bin Nafi el-Fuhri`nin kumandasındaki Müslüman kuvvetler ulaşmıştır. Bu olayın arkasından Batı Sahra`da ve daha kuzeyde yaşayan Berberiler arasında İslâmiyet hızla yayılmaya başladı. Batı Sahra`nın güneyinde kalan Moritanya topraklarına İslâm`ı götürenler de büyük ölçüde Berberiler oldu.

Tarihi kaynaklara göre 14. ve 15. yüzyıllarda Mısır`dan bazı Arap kabileler Moritanya topraklarına göç etmişlerdir. Moritanya`da Araplarla Berberiler kaynaşmış ve bütünleşmişlerdir. Bunların kaynaşmalarını sağlayan tek unsur da İslâm inancıdır. Bunun yanı sıra Arapça Kur`an dili olması dolayısıyla Berberiler arasında da yayıldı ve zamanla Berberice unutulmaya başladı.

 

Sömürgeci güçler Moritanya topraklarına yönelik saldırılarını 15. yüzyıldan itibaren başlattılar. İlk gelenler 15. yüzyılda dini ve sömürgeci gayelerine coğrafi keşifler kılıfını uydurmuş olan Portekizlilerdir. Ancak Moritanya Müslümanları vatanlarını cesaretle savundular.

1920`de Fransızların işgali sonrası Moritanya sekiz eyaletten oluşan Fransız Batı Afrika`sının bir eyaleti oldu. Fransızlar Moritanya`yı işgal ettikten sonra ülkenin her tarafına yaydıkları misyonerler vasıtasıyla geniş çaplı bir Hıristiyanlaştırma çalışması başlattılar. Ancak dinlerine son derece bağlı olan Moritanya Müslümanları arasında Fransızların saldığı Hıristiyan misyonerler hiçbir başarı elde edemediler. Moritanya halkı işgal yönetimine karşı sürekli mücadele etmiştir. Bu mücadelede bazı tarikat şeyhlerinin ve din alimlerinin önemli etkinlikleri oldu. Ve 28 Kasım 1960`ta tam bağımsızlık ilan edildi.

 

Önceleri Fransa’nın sömürgesi altında olan Moritanya bağımsız bir ülke olmasına rağmen maalesef tam anlamıyla bağımsızlıklarını almış görünmüyor. Ülkede Fransa’nın etkileri hâlâ devam ediyor. Ülkeye baktığımızda zengini çok zengin, fakiri de çok fakir.

Şişman kadın, toplumda zenginliği ve gücü temsil ediyor
Gelişmiş ülkelerde her yıl milyonlarca kadın güzelleşmek adına zayıflamak için uğraşırken, bu ülkedeki kadınlar tam tersini yapıyor ve kilo alabilmek için her yolu deniyorlar. Çünkü bu ülkede şişman kadın, toplumda zenginliği ve gücü temsil ediyor. Şişmanlamak istemeyen genç kızlara da zorla yemek yediriliyor. Şehirlerde bu adet yavaş yavaş kaybolsa da kırsal kesimde hala genç kızlar zorla besleniyor. Evlenme çağına gelen kızlar, ebeveynleri tarafından "şişmanlama diyetine" zorlanıyorlar. Bu bağlamda genç kızlara deve ve keçi sütü içirilirken, daha çok yağlı yiyecekler yediriliyor. Moritanya`da şişman kadın zengin ve itibarlı olarak görülürken, zayıf ve sıska kadına ise birçok bölgede "utanç vesilesi" olarak bakılabiliyor.

Öte yandan Moritanya’da evlenme ve boşanma oranları aşırı derecede yüksek. Burada çocuklara annesi ya da babası sorulunca maalesef alınan cevap çok üzücü oluyor. Ebeveynleri bir değil, bir kaç kez boşanmış, bir kaç kez evlenmiş oluyor…

Kölelik ve cariyelik sistemi
Moritanya’da hala kölelik hatta cariyelik sistemi var. Bu köle ve cariyeler, evin güvenliği, temizliği gibi işlerden sorumlular. Moritanya’da köleler satın alınmıyor. Bunlar son derece fakir insanlar, ülkede muteber insanların evlerinde din ve namuslarının korunması, barınmaları ve karınlarının doyması karşılığında çalışıyorlar.

Moritanya`da İslâmi hareket hayli etkili ve güçlüdür. Bu ülkedeki İslâmi mücadeleyi yürüten iki ana cemaat bulunmaktadır: Müslüman Kardeşler ve İslâmi Yöneliş. İslâm Yöneliş Cemaati ve 1991`de siyasi partiler kanununun çıkmasının hemen ardından "Ümmet Partisi" adında bir siyasi parti kurmak için dilekçe verdi. Ancak yönetim izin vermedi. Bununla birlikte Ümmet Partisi gayri resmi olarak çalışmalarını sürdürüyor. Partinin kurucu genel başkanı Muhammed Emin ibnu`l-Hasen resmi kuruluş izni alıncaya kadar çalışmaya devam edeceklerini bildirdi. İslâmi cemaatler faaliyetlerini çeşitli dernekler, cemiyetler ve eğitim kurumları vasıtasıyla yürütüyorlar. Bu amaçla kurulan kuruluşlardan biri İslâmi Kültür Cemiyeti. Bu cemiyet ülkenin değişik yerleşim merkezlerinde gençlerin ve çocukların eğitimi için birçok merkez açmış. Ancak hükümet İslâmi faaliyetlerin etkili olduğunu ve özellikle gençlerin ve kadınların bu faaliyetlere ilgi gösterdiklerini görünce adı geçen kuruluşu gençlere yönelik bazı kulüplerini ve eğitim merkezlerini kapatmaya zorladı.

 

Moritanya`da İslâmi kültürel ve ilmi çalışmalar yürütmek üzere de Uluslararası İslâm Düşüncesi Enstitüsü adlı bir kuruluş kurulmuş. Bu enstitü siyasi tartışmalara girmeden güncel İslâmi meselelerle ilgili konferanslar, sempozyumlar düzenliyor, ilmi araştırmalar yaptırarak yayınlıyor ve çeşitli eğitim çalışmaları düzenliyor.

Hayır çalışmalarını düzenlemek için de Uluslararası İslâmi Yardım Konseyi kurulmuş. İslâmi hareket ülkede İslâm kanunlarının eksiksiz uygulanmasını istiyor ve bunun için etkili mücadele veriyor. Ancak yönetim ülkenin İslam cumhuriyeti olmasına rağmen İslami kanunları uygulamıyor. Bu yüzden İslâmi hareket mensupları yönetimle sorunlar yaşıyor.

Tanınmış İslâmi Hareket Önderi Şeyh Ma`a`l-Ayneyn

1831`de Moritanya`nın güneyindeki Havz`da doğan Ma`a`l-Ayneyn, Moritanya`daki Kadiri tarikatının bir şeyhiydi. Fransız işgaline karşı ülkesinde geniş çaplı ve uzun süren bir mücadele vermiştir. Bu mücadelesinde Fas sultanlarıyla da işbirliği yaptı. 23 Haziran 1910`da Fransız General Moinier`in askeri birliklerine karşı altı bin müridiyle birlikte giriştiği savaşta yenildi ve kısa süre sonra da vefat etti. Şeyh Ma`a`l-Ayneyn`in Moritanya`da İslâm ruhunun canlı tutulmasında önemli etkisi olmuştur. Ma`a`l-Ayneyn çok sayıda ilmi eser de yazmıştır. Yine kendi eseri olan Kurretu`l-Ayn`da 140 kitabının adı geçmektedir.