Bir Nesil Deviren GAP Niye Bitmiyor?
GAP Bölgesel Kalkınma Projesi, Türkiye’nin en önemli projelerinden biri olarak 27 Ekim 1989 tarihli bakanlar kurulu kararı ile resmen başladı. Hazırlık, planlama ve projelendirme süreçlerini de hesaba kattığınızda kırk yılı aşkın bir proje. Zira Güneydoğu Anadolu Projesi olarak ilk isimlendirme 1977 yılında yapılmıştır. Eğer bitirilmiş olsaydı bölgeler arası kalkınmışlık farkı bitecek, 3.8 milyon kişi istihdam edilecek, 1.8 milyar hektar arazi, sulu tarıma geçebilecek, bütün Türkiye’nin elektrik sorunu çözülecek, tarım ürünlerinde Türkiye kendi kendine yetmeyi bırakın, belki tüm komşu ülkelerin de ihtiyacını karşılayabilecek bir kapasiteye sahip olacaktı.
Toplamda 32 Milyar dolarlık bir bütçesi olan projenin üzerinden kırk yıl geçti. Genel bir hesap yapıldığında %40 veya 45’inin ancak tamamlanabildiği değerlendirilmektedir. Zamanın Orman Ve Su İşleri bakanı Veysel Eroğlu, 2016 yılında yaptığı açıklamada 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali, 10 milyon 580 bin dekar sulama alanından oluşan GAP projesinin 2019 yılında tamamlanacağını söylemişti. Ancak halen öyle bir şey olmadı. Proje kapsamında en büyük başarı hidroelektrik santrallerinde sağlanmış, %74’lük kısmı tamamlanabilmiştir.
Bugün ciddi kalkınmışlık sorunu yaşayan Güneydoğunun 9 ilini kapsayan proje eğer tamamlanmış olsaydı sadece bölgede değil, belki tüm Türkiye’de hiç kimse işsiz kalmayacaktı. Sulanmayan, en az iki ürün kaldırmayan tek karış toprak kalmayacak, elektrik yarı fiyatına ucuz olacaktı. Ancak acıdır ki proje, kasıtlı olarak 40 yıldır sürüncemede bırakılıyor. Üçüncü havaalanı, İstanbul kanal projesi, üçüncü köprü gibi devasa projeleri hayata geçirmeye ve bitirmeye muktedir bir ülkenin 40 yıldır 32 milyar dolarlık bir projeyi tamamlayamamış olması oldukça düşündürücüdür.
2014-2018 yılları için planlanan hedeflerde hiçbir şey yapılmadı. Merkezi bütçeden 24.4 Milyar TL’nin yanı sıra proje kapsamında yapılması planlanan faaliyetler için 27.3 milyar TL daha ayrıldı. Proje çerçevesinde ayrılan bütçenin 23.4 milyar TL’si harcandı. Ancak Sayıştay denetçileri, 2014-2018 yılları arasında tamamlanacağı söylenen 208 projeye başlanmadığını tespit etti. Yani ayrılan paralar harcanmış, ancak hiçbir şey yapılmamıştır.
Bunları niye şimdi yazma gereği duydum; daha geçtiğimiz Cuma günü Mardinli işçiler, Sakarya’da insanlık dışı hakaretlere maruz kaldılar. Dayak yediler, bayanlara dahi el uzatıldı. Mevsimlik İşçiler sorununu doğru okumuyoruz maalesef. Aslında onların sorunu, sosyolojik bir paradoksun dışa vurumudur. Bölgeler arası kalkınmışlık ve refah seviyeleri arasında uçurum vardır. Eğer GAP Projesi tamamlanmış olsaydı bu fark bitecek, kimse kimsenin kapısında ekmek aramaya ihtiyaç duymayacaktı. Bugün ülke ekonomisinin içinde bulunduğu ağır krizin nedeni belli değil midir? Üretim yetersiz, ekonomi dışarıya bağımlı, insanlar işsiz. Finans sektörü yedi başlı ejderha gibi ha bire semirirken her gün yüzlerce işyeri ve fabrika kepenk kapatıyor. Üretim eriyor.
Emin olabilirsiniz ki GAP projesi tamamlanmış olsaydı, elektrik üretim santralleri faaliyete geçirilmiş olsaydı bütün yönlerden sıkıntılarımızı aşmış olacaktık. En azından işsiz kimse kalmayacaktı. Elektrik ucuzlayacak, üretimin girdi maliyetleri düşecek, doğalgaz ile sağlanan hizmetlere elektrik ile ulaşılacaktı. Ancak öyle olmadı maalesef.
Doğrusu GAP Projesinin niye sürüncemede bırakıldığı ve özellikle 2014-2018 yılları arasında 208 hedefin bütçeleri harcandığı halde niye bitirilmediği hususu tam bir soruşturma konusudur. Bunun için bir meclis araştırma komisyonunun görevlendirilmesine şiddetle ihtiyaç vardır. Yine bize göre Türkiye’nin en çılgın projesi; bölgeler arası kalkınmışlık farkının giderilmesi olmalıdır.
