Tekli ve çiftli namazların hikmeti nedir?

Dikkat edilirse gündüz kılınan namazlar çift, akşam kılınan namazlar ise vitir, yani tektir. Mesela akşam namazı üç rekât olarak tekli, yatsı namazından sonra kılınan vitir namazı da teklidir. Dolayısıyla ya farzının ya da sünnetinin tekli olmasına bağlı olarak akşam vakitlerinde kılınan bütün namazlar teklidir. Buna göre şu soruyu sormak gerekir; “Neden gündüzleri kılınan namazlar çiftli, akşamları kılınan namazlar ise teklidir”?

Allah(c.c): “Veşşef`i velvetri/kasem olsun çifte ve teke”(Fecr:3) buyurur. Birbirlerinin zıddı olarak şufa-şefi`, çift; vitir ise tek manasındadır.

İnsan,“vitir olma” ile “şefi` olma” arasında gidip gelir. Her iki hale de insanın büyük bir iştiyakı ve güçlü bir yönelişi vardır. Vitir; bir olmayı, bütünleşmeyi, bireyselliği, aşkı ve tevhidi ifade ederken şefi` ise ikili bir görüntüyü, çokluğu, yaratılışı, toplumu, karşılıklı muamele ve münasebeti, sosyal hayatı ifade eder. Güneş battığında karanlık her şeyin üzerine çökerek onu görünmez hale getirir. Allah dışında her şey yok olur. Öyle ki bu vakitte insan, sadece kendinin farkındadır, sadece Rabbinin yüzünü görür. İşte bu şekilde vitir hali zahir olur. Oysa gündüz vakti güneş doğduğunda çokluk ortaya çıkar. Bu nedenle gece; namazlar tekli, gündüz ise çiftlidir. Tekli ve çiftli namazlara göre insanın vazifesi ve sorumluluğu meydana çıkar.

Vitrin zıttı olan şefi` şefaatten gelir. Zaman, ya vitrin ya da şef`in tecellisi altındadır. Demek ki insan gündüz vaktinde toplumsaldır. Allah`ın izniyle şefaatçi olarak insanlara hayır için yardımcı ve aracıdır. İnsanlarla muamelede adil ve uyumludur. Cemaat ruhuna sahiptir. Çokluk içinde sağlıklı ve güçlü bir münasebete sahiptir. Gözün bir şeyi iki görmesine de şefaat adı verilir. Buna göre insan, gündüz vakti insanları çok görecek; ama onları asıl olarak bir görecektir. Muamelede adil olacak, onlara hayır için şefaat edecektir. Dostları olacak, cemaati olacaktır. Tarikat vitir, cemaat ise şufadır. Tarikat; veliliği, dostluğu, cemaat ise halifeliği Allah için iş yapma, vazife görme sorumluluğunu ifade eder.

İnsan evinde geceleyin vitir halindedir. Eşiyle birdir ve birlik içindedir. Yani erkek akşam eve geldiğinde çokluğu değil, birliği görecek. Gündüz özlemi, akşam ise visali temsil eder. Gündüzün zahir olan ikilik, akşamları birliğe dönüşür. Vitirde visalin aşkı, şefaatte ise vazife aşkı vardır. İnsan gündüz vaktinde Allah`ın halifesi, gece ise velisidir. Vitir, aşkı ve visali temsil ettiği için Peygamber(sav):“Allah vitirdir, vitri sever” buyurur.

Ev, beyittir. Beyt de mebitten yani geceleri sığınılan yer manasından gelir. Gecenin de sakinleştirici özelliği olduğu için(Kasas:72) eve mesken denilmiştir. Mesken olarak ev, sükûn yeridir. Teskin olunan, sükûna ulaşılan yerdir. Evin sakini olarak kadın, her zaman vitirdir. Çünkü Allah(c.c): “onda sakinleşesiniz diye…” buyurur. “liteskunu ileyha”(Rum:21) ayetiyle kadın, sakinleşmede mutlak mercidir. Üstelik bu durum “ileyha”da geçen “ila” harfi cerriyle zikredilmiştir ki bu harfi cer; bir taraftan yönelişi, bir taraftan sabit olmayı ifade eder. Buna göre sabit olan, kendisinde sükûn bulunan kadın; yönelen ise erkektir. Bu da erkek için hareketi, kadın için ise istikrarı zorunlu kılar. Aksi takdirde kadının teskin etme ve evin mesken olma vasfına büyük bir halel gelir. Vitir sakinleştirici, şefi` ise yorucudur. Sakinleştirmede asıl role sahip olan kadının bu nedenle evin dışındaki işlerle yorulmaması gerekir. Burada insanın aklına, “evde de birden fazla kişi olduğuna göre neden şefi` değil de vitir esastır?” diye bir soru gelebilir. Çünkü sakinlik ancak bir olmakla, tevhitle, vitirle tahakkuk eder. Oysa şefi` olmak yorucudur. Sürekli sabırlı olmayı ve tahammül etmeyi gerektirir. Bu nedenle kadın- erkek birbiriyle şefi` olmayı değil, vitir olmayı esas almalıdır.

Bir erkek sürekli vitir halinde olduğu zaman evinin esiri ve mahkûmu olur. Şefaatten, Cemaatin ruh ve atmosferinden mahrum olur. Kimseye yardımcı olamaz. Hayır konusunda destek ve yol gösterici olamaz. Sürekli şefi` olması da onu aşktan, velayetten, lezzetten, ruhani haz ve motivasyondan mahrum bırakır. Her hal insan için birbirini şiddetle ve şevkle arzulamalıdır. İnsan vitir halinde şefi` olmaya, şefi` halinde de vitir olmaya şiddetli bir özlem duymalıdır.
Vitir olma aşkına, şefi` olma sabrına sahip olan Müslümanlara selam olsun.