HELÂLİN ANALİTİK BOYUTU

İnsanın gönül rahatlığıyla yapabileceği hal ve tavırlara, davranış ve tasarruflara “helâl” denir. Helâlin hüküm boyutu sabit olsa bile onun hikmeti, lezzeti, tatmin ediciliği tahlille, analizle ortaya çıkar. Zira sözcük olarak Helâl, bir şeyi tahlil-analiz ederek çözünürlük durumuna göre kesin olarak faydalı ya da zararlı olduğunu ortaya çıkarmaktır.

LABORATUVAR SONUÇLARI, burada yapılan tahlil sonuçlarına göre hastalık veya sağlık durumu tespit edilir. Çünkü gözle muayene her zaman kesin sonucu veremeyebilir. Bunun için tahlile başvurmak en önemli tanı ve teşhis yöntemidir.

Bu manada helâle karşı gelmek aslında bir anlamda laboratuvardaki tahlil sonuçlarına, analitik yönteme, analitik düşünceye karşı gelmektir.

Laboratuvardaki tahliller somut, analitik düşünce ise soyuttur. Ama netice itibariyle ikisi de birer analizdir ve helâl mefhumuyla doğrudan bağlantılıdır.

ANALİTİK DÜŞÜNCE: Bir problemi veya konuyu tümdengelim yöntemi ile alt konulara ayırıp, elde edilen bilgi ve değerleri kıymetlendirme yeteneğidir. Konuların cüzlere ayrılmasından maksat, parçalardan yola çıkarak bütünü çözümlemek ve anlamlandırmaktır.

Helâl denildiğinde modern çağın insan zihninde; dini, sabit, donuk bir algı oluşuyor. Oysa helâl, analitik düşüncenin varacağı sonuçtur. Helâl, sosyal ve fen bilimlerini, hukuk ve felsefeyi tahlile davet eder. Adeta “Beni tahlil edin ve buradan gerekli tahlilleri yapın, isabetli çözümler ve sonuçlar elde edin” diye çağırır.

YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜK: bir görüntü çerçevesinin yüksek çözünürlük değerlerine uyum sağlayarak en net ve ayrıntılı şekilde görüntülenebilmesidir. Bu manada Helâl, hayat perspektifine dair yüksek çözünürlüktür. Hem görüntü kalitesini hem de işin özünü ve hakikatini ortaya çıkarır. Bu da kişiye haz verir. Basiretini geliştirir. Bu nedenle helâli anlamak ve uygulamak insanı monoton ve disipliner yapmaz aksine haz ve zevk sahibi yapar.

Helâlin, zihin koordinatlarını sağlamlaştırma gücü de vardır.

ANALİTİK GEOMETRİ: Uzayın ve uzayda tasarlanabilen biçimlerin, kurallara uyularak incelenmesini konu alan matematik dalıdır. Analitik geometrinin orijini, kesişen doğruları vardır. Bu manada helâlin analitik düşünceyle ve matematikle doğrudan alakası vardır. Helâlin orijini doğru olduğu için onun değerleri, doğruları mantıkla, bilimle, matematikle mutlak anlamda kesişir. Bu nedenle helâlle ters düşmek sadece bir kurala, bir hükme ters düşmek değildir aynı zamanda bilimle, analitik düşünce metoduyla, mantıkla ters düşmektir.

Helâl duyarlılığı insana tahlil-analiz yaparak analitik düşünceye sahip olmasını sağlar. Bu da pozitif bilim ve hikmettir.

Bunu gibi helâl aslında analitik bir metot ve buna göre hüküm koyma sistemdir. Buna rağmen helâl denildiğinde donuk, sabit disiplinlerin akla gelmesi ıstılahın ruhuna ve anlamına terstir. Bu büyük ölçüde art niyetten kaynaklansa da kabul etmek gerekir ki bunda genel anlamda Müslümanların tavırlarının ve düşünce donukluğunun da etkisi vardır.

Helâl hassasiyetinin normalde insanda felsefi bir analiz ve tahlil gücü oluşturması gerektiği varsayılır. Çünkü hayatta helâli esas alan bir zihin işleyiş olarak sağlam ve güçlüdür. Ama çoğu kimsede helâl sadece bir disiplin olarak kalır.  

Müslümanlarda helâl, istendiği ölçüde tahlil gücüne dönüşmüyor. Sadece harama düşmeye karşı bir refleks olarak pratize ediliyor. Bu nedenle helâlin tahlil gücüne dönüşmesi sınırlı oluyor. Dünya helâl hareketi olan İslam fıkhı bu manada Müslümanlara büyük bir analiz gücü vermesi beklenirken maalesef bugün durum böyle değildir.

Madem öyle helâlinden helâlin hakkını verelim…

2020 yılının teması HELÂL olsun. Olsun ki, hayat bize helâl olsun...

2020’nin teması HELÂL olsun, umulur ki, dünyanın, insanlığın, ümmetin sorunları hallolsun.