Nil’in doğu kıyısında, sanayi atıklarıyla dolu bir bölgede, etrafı mayınlarla çevrili yarım kalmış üç sıradan bina bulunuyor.
Aylar boyunca, çevre halkı paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) savaşçıları tarafından bu duvarlarla çevrili alandan uzak durmaları konusunda uyarıldı. İçeriye bir göz atmak bu uyarının nedenini açıkça gösteriyor: Sudanlı yetkililere göre burada saatte yaklaşık 1000 captagon hapı üretilebiliyordu—üretimde kullanılan makineler ve kimyasallar ortadaydı.
Güvenlik kaynaklarına göre RSF bu uyuşturucuyu ya savaşçılarına dağıtarak uyanıklıklarını artırıp açlık hissini bastırıyor ya da kâr amacıyla sivil halka satıyor.
Bu yılın başlarında, 2023 Nisanı’ndan bu yana RSF ile savaş halinde olan Sudan Silahlı Kuvvetleri (SAF), başkent Hartum ve çevresinden paramiliter grupları püskürttü. Hartum’un kuzeyindeki Al-Jaili petrol rafinerisi çevresi, bu taarruzda ele geçirilen ilk bölgelerden biriydi. Ve tam da burada, Şubat ayında bir captagon fabrikası keşfedildi.
Tesisin içinde beş makine vardı. Bunlardan ikisi—bir tablet presi ve bir endüstriyel mikser—terk edildiğinde çalışır durumdaydı. Tablet presinde ince beyaz kalıntılar vardı. Uyuşturucuyla Mücadele Polisi’nden Tümgeneral Celal el-Din Hamza, “İçinde haplar da bulduk,” dedi. Bu haplar, yasa dışı captagon üretiminin gayriresmî simgesi haline gelen çift hilal sembolünü taşıyordu.
Diğer üç makine ise hâlâ tahta kutularında, hiç kullanılmamıştı. Tablet presinin yanında, makinenin geldiği kasanın üzerinde bir sevkiyat etiketi vardı. Bu etiket, makinenin Dubai merkezli Amass Middle East Shipping Services şirketi aracılığıyla ithal edildiğini gösteriyordu. MEE bu şirketten yorum almaya çalıştı ancak yanıt alamadı. RSF de yorum taleplerine karşılık vermedi.
Dubai, Kızıldeniz boyunca sevkiyatın önemli limanlarından biri. RSF'nin BAE ile yakın ilişkileri biliniyor. BAE, RSF’ye silah ve malzeme yardımı yaptığını reddetse de, Emirlik kaynaklı silahların Sudan’a girmeye devam ettiğine dair kanıtlar artıyor.
MEE, makinelerin fotoğraflarını Washington merkezli New Lines Enstitüsü’nden captagon uzmanı Caroline Rose ile paylaştı. Rose, “Fotoğraflarda görülen ekipmanlar, geçen yıl Suriye'deki laboratuvarlarda tespit edilen ekipmanlarla son derece benzer,” dedi.
Tesisin başka bir bölümünde, yüzlerce beyaz toz paketiyle kaplı büyük bir beton oda bulunuyor. Bu torbalar iki tür: biri veteriner gıda takviyesi, diğeri hayvanlar için elektrolit olarak etiketlenmiş. Her ikisi de Suriye menşeli ve insan tüketimine uygun olmadığı belirtilmiş.
Paketler üzerinde görülen PropioTech ve Technomix Plus gibi marka adlarına dair herhangi bir başka örneğe ulaşılamadı. Dağıtıcı olarak belirtilen Hi Pharm Veterinary Medicines Co, Suriye ticaret sicilinde kayıtlı değil. E-posta adresi Yahoo uzantılı olan firma ile iletişim kurulmak istendi ancak mesaj geri döndü. Adres olarak, Şam’ın Barzeh banliyösünde, Bilimsel Araştırma Merkezi’nin yanında yer aldığı belirtiliyor.
Sudan polisi, bu paketlerde yazılı olan vitamin ve mineral içeriklerinin captagon üretiminde kullanılıp kullanılmadığını araştırıyor. MEE’nin yaptığı araştırmalara göre bu maddeler, captagon’un aktif maddeleri olan amfetamin veya teofilin içermez.
İlk laboratuvar 2015 yılında Hartum’un 45 km güneyindeki Cebel Auliya’da ortaya çıkarıldı; üretim kapasitesi saatte 5000 hap olarak rapor edildi. 2023 Nisan’ındaki savaşın üç ay öncesinde, Mavi Nil’in doğusunda daha büyük bir tesis daha bulundu.
Al-Jaili’deki tesis, Nisan 2023’ten bu yana keşfedilen en büyük laboratuvar olarak kayda geçti. Altı ay önce yine Hartum’un kuzeyinde başka bir tesis daha keşfedilmişti.
Tuhaf bir şekilde, tesis içinde birkaç metre genişliğinde ve derinliğinde dev bir çukur kazılmış. Uydu görüntüleri, bu çukurun savaşın başladığı 14 Nisan 2023’te mevcut olmadığını gösteriyor.
