Küresel ekonomide artan borçlanma maliyetleri, yalnızca alınan borçların geri ödenmesiyle sınırlı değil; aynı zamanda bu borçların faizlerine ödenen devasa tutarlarla ülkelerin bütçelerini tüketiyor.
Dünya genelinde kamu borçlarına ödenen faizler, ülkelerin yıllık bütçelerinde ciddi bir yük oluşturuyor. Gelişmekte olan ülkeler arasında bazıları, kamu gelirlerinin %40’tan fazlasını yalnızca borç faizine ayırmak zorunda kalıyor. Bu oran, o ülkenin eğitim, sağlık ve altyapı gibi temel kamu hizmetlerine ayırabileceği kaynakların neredeyse tamamına denk geliyor. Çarpıcı iki örnek var.
Sri Lanka: Her 100 Dolar Gelirin 71’i Faize
Sri Lanka, faiz yükünde Lübnan’ı bile geride bırakıyor. 2020 verilerine göre, hükümet gelirlerinin %71,7’si sadece faiz ödemelerine gidiyor. Yani devletin kasasına giren her 100 doların neredeyse 72 doları, borçların faizine aktarılıyor. Ülke geçtiğimiz yıllarda temerrüde düşmüş ve IMF ile kurtarma paketi anlaşması imzalamıştı.
Lübnan: Gelirin Yarısı Faize Gidiyor
Ekonomik çöküşle boğuşan Lübnan, kamu gelirlerinin neredeyse %50’sini faiz ödemelerine harcıyor. Bu oran, Lübnan’ı dünya sıralamasında en yüksek faiz yükü taşıyan ülkelerden biri yapıyor. Ülkede ekonomik reformlar bir türlü devreye alınamazken, faiz ödemeleri bütçeyi kilitlemiş durumda.
Pakistan, Gana, Kenya gibi ülkeler de %20’nin üzerinde faiz/gelir oranlarıyla krize açık bir tablo çiziyor.
Gelişmiş ekonomilerde faiz yükü göreceli olarak daha düşük olsa da son yıllarda yükselişte. OECD ülkelerinde faiz ödemeleri, kamu gelirlerinin yaklaşık %10’una ulaşmış durumda. ABD, Japonya ve Fransa gibi büyük ekonomilerde dahi faiz ödemeleri, savunma harcamalarıyla yarışır hâle geldi.
Türkiye’de kamu borcu, GSYH’ye oranla gelişmiş ülkelerden daha düşük görünse de, borcun faiz maliyeti yüksek. Türk Lirası’ndaki değer kaybı ve dış borcun büyük kısmının döviz cinsinden olması, faiz ödemelerini katlıyor. Son yıllarda Türkiye bütçesinde faiz giderleri, merkezi yönetim bütçesinin en büyük kalemlerinden biri hâline geldi.
