Bilim insanları Güneş’in uzun bir uykuya yatmasını beklerken, tam tersi oldu: Güneş giderek daha aktif hale geliyor hem de tahminlerin çok ötesinde! NASA ve NOAA’nın zayıf geçeceğini öngördüğü Güneş Döngüsü 25, güçlü başlangıcıyla bilim dünyasını şaşkına çevirdi. Uzaydan gelen enerji dalgaları, manyetik fırtınalar ve artan güneş lekeleri, önümüzdeki yıllarda Dünya’daki teknolojik altyapılar için ciddi riskler oluşturabilir. Peki, Güneş neden beklenenden erken ve güçlü uyandı? Yanıtlar hâlâ net değil…
Tahminler ters tepti, Güneş güçleniyor
Bilim insanları, 2019’da sona eren Güneş Döngüsü 24’ün ardından benzer şekilde düşük aktivite bekliyordu. Ancak Güneş Döngüsü 25, NASA ve NOAA’nın beklentilerini altüst etti. Jet Propulsion Laboratory’den plazma fizikçisi Jamie Jasinski, durumu şu sözlerle özetledi:
“Güneş’in uzun süreli düşük aktivite dönemine girmesi bekleniyordu. Ama tam tersi oldu. Güneş yavaş yavaş uyanıyor.”
Güneş döngüleri ve büyük bilinmezlik
Güneş her 11 yılda bir maksimum aktiviteye ulaşıyor; bu süreçte:
-
Güneş lekeleri artıyor
-
Plazma patlamaları gerçekleşiyor
-
Manyetik kutuplar tersine dönüyor
-
Taçküre kütle atımları uzay boşluğuna yayılıyor
Ancak yüzyıllardır gözlemlenmesine rağmen, Güneş’in davranışları hâlâ tam anlamıyla çözülebilmiş değil. Tıpkı 1645–1715 arası yaşanan Maunder Minimumu gibi ani düşüşler ve şimdi olduğu gibi beklenmedik yükselişler, bilim dünyasını zorlamaya devam ediyor.
Güçlü rüzgârlar, uzay fırtınaları yolda mı?
Jasinski ve meslektaşı Marco Velli’ye göre, 2008’den bu yana Güneş rüzgarlarında ciddi bir artış gözlemleniyor:
-
Daha hızlı ve yoğun güneş rüzgârları
-
Yükselen sıcaklık ve manyetik alanlar
-
Artan plazma basıncı
Bu da önümüzdeki yıllarda uydu sistemleri, GPS, haberleşme ağları ve enerji altyapısı üzerinde risk oluşturabilecek uzay hava olaylarının artacağı anlamına geliyor.
Asıl döngü: Hale döngüsü mü?
Araştırmacılar, 11 yıllık döngüden daha büyük bir yapının, 22 yıllık Hale Döngüsü olduğunu belirtiyor. Bu döngü, iki güneş döngüsünü bir bütün olarak ele alıyor ve Güneş’in manyetik kutuplarının tam döngüsünü tanımlıyor.
Veriler, Güneş’in bu daha büyük döngüye bağlı olarak yeni bir yüksek aktivite evresine girdiğini gösteriyor olabilir.
Gözlemler artmalı, veriler derinleşmeli
Şu anda güneş rüzgârı basıncı, geçmiş yüzyıllara göre hâlâ daha düşük. Ancak yönü ve hızındaki değişim dikkat çekici. Uzmanlara göre, sadece güneş lekesi sayılarıyla Güneş’in davranışlarını anlamaya çalışmak yetersiz. Geniş kapsamlı gözlemler ve çok daha zengin veri setlerine ihtiyaç var.
Güneş'ten gelen tehlike mi, yeni bir dönemin başlangıcı mı?
Güneş uyanıyor, hem de beklenenden çok daha güçlü bir şekilde. Bilim insanları, insanlık için bu "kozmik uyanışın" ne anlama geldiğini tam olarak bilmiyor. Ancak bir gerçek var: Önümüzdeki yıllar, hem uzay araştırmaları hem de Dünya üzerindeki teknolojiler açısından büyük sınavlara sahne olabilir.
