Büyük mağaza, market ve AVM'ler küçük esnafı öldürdü. Bakkal ve büfeler artık sadece çok zaruri ufak tefek ihtiyaçların karşılandığı yerler haline geldi. Tüketici sigara, meşrubat, aparatif ufak tefek ihtiyaçların dışındaki bütün ihtiyaçlarını büyük market ve mağazalardan karşılıyor.
Büyük firmalar potansiyelin olduğu her yere bir şube kuruyor. Satış potansiyellerinin yüksekliği nedeniyle ürünleri daha ucuza mal edip satabiliyorlar. Müşteri de ürün fiyatındaki bir kuruş dahi ucuzluğa bakıp alışverişini buralardan yapıyor. Bakkal ve büfelere ancak veresiye ve çok zaruri ufak tefek ihtiyaçlarını karşılayan müşteriler kalıyor. Bu da onların ayakta kalmasına yetmiyor. Hatta çoğu zaman müşteri veresiye yazdırdığı halde toplu alışverişini büyük market ve mağazalardan yapıyor.
Potansiyelin olduğu her il ve ilçede büyük AVM'ler kuruluyor. Malum bu yerler her türden esnafın bulunduğu yerlerdir. Müşteri buraları hafta sonu tatillerinde hem gezilecek yer hem de alışveriş yerleri olarak tercih ediyor. Bu yerler çocuk oyun alanları, lokantalar, kafeler, sinemalar ve araç park yeri gibi neredeyse her türlü ihtiyacın karşılanabileceği yerler olarak kuruluyor.
Vatandaş AVM'lerde yeme-içme, kültür-sanat, oyun-eğlence gibi birçok farklı alanda her yaşa hitap eden etkinliklere erişmek için gidiyor.
Dışarıda yenen her 5 yemekten 3`ü AVM'lerde yeniyor. Ayrıca Türkiye'deki sinema salonlarının çok büyük bir bölümü AVM'lerde yer alıyor. Tüm bu veriler bize AVM'lerin ziyaretçilerin sosyal ve kültürel hayatında da büyük bir rol aldığını gösteriyor.
Büyük marketler ve mağazaların belli açılış ve kapanış saatleri vardır. Kimi yerlerde açılış ve kapanış saatleri 09:00-21:00, kimi yerlerde ise kapanış saati 22:00'dir. Bakkal, büfe vb. ufak esnaf büyük mağazaların kapalı olduğu saatlerde işyerini açık tutar ki bir miktar satış yapabilsin. Hatta sırf bu yüzden gece yarılarına kadar bakkal veya büfesini kapatmayan esnaf vardır. Ramazan aylarında gece çalışıp gündüz yatan veya sahurlara kadar yatmayıp Ramazan ayının keyfini çıkaran vatandaş zaruri ihtiyaçlarını bu küçük esnaflardan karşılıyor. Küçük çaptaki işletme sahibi esnaflar için Ramazan ayı alışverişlerinin bereketlendiği bir ay oluyor.
Ramazan ayı münasebetiyle kimi AVM ve büyük marketler kapanış saatlerini 23:00'e kadar çekme kararı aldılar. Bu da dört gözle Ramazan'ı bekleyen küçük esnafa bir nevi darbe oldu.
Esasında büyük mağaza, market ve AVM'lerin belli açılış ve kapanış saati olması gerekir. Kanunen bunların bu saatlerin dışında açık olmasının önüne geçmek gerekir. Ancak hem büyük market ve mağazaların sahipleri hem de AVM'lerde bulunan çoğu firma nam sahibi, maddi olarak belli konumda olan kişiler olduğundan, belli kanun ve kaideler getirilemiyor.
Kapitalist sistemlerde zengin zenginleştikçe zenginleşir. Fakir ise fakirleştikçe fakirleşir. Küçük esnaf ise ölür. Küçük esnafın büyük mağazalar kurması imkansızdır. Bir araya gelip güçlerini birleştirerek bir nebze büyük mağaza kuran esnafların ortaklıkları da genelde yürümez. Bu yüzden tek çare esnaflığı bırakıp bu büyük mağazaların birinde tezgahtar olarak çalışmak kalıyor. Küçük bir çarşı esnafı işyerini kapatıp gidip bu büyük mağazaların birinde tezgahtar oluyor.
Kapitalist bir yaşam tarzı İslam'ın ön gördüğü bir yaşam tarzı değildir. İslami yaşamda zengin ve fakir arasında uçurum olmaz. Zengin zenginleştikçe zenginleşip, fakir fakirleştikçe fakirleşmez. Hükümetin bu yönde önlemler alması ve küçük esnafı da yaşatacak imkanlar oluşturması gerekiyor diyor ve sizi Allah'a emanet ediyorum.
Hasan Sabaz
Abdullah Aslan
Özkan Yaman
M. Zülküf YEL
