Yeni deneyler, ABD’de çok kullanılan ağrı kesici asetaminofenin (parasetamol) yüksek dozlarının karaciğerde hasar ve iltihaplanmaya yol açtığını ortaya koyarken, araştırmacılar bu hasarı tedavi edebilecek yeni bir molekül geliştirdi.
Araştırma ekibi tarafından geliştirilen molekülün, aşırı doz asetaminofen ve diğer iltihaplanma durumlarının neden olduğu karaciğer hasarını tedavi edebileceği belirtildi. Fareler üzerinde yapılan ilk deneylerde, bu bileşiğin karaciğer iltihabını azalttığı ve organı hasardan koruduğu görüldü.
Asetaminofen, ABD’de en çok kullanılan ağrı kesicilerden biri olup yüzlerce ilacın içinde yer alıyor. Önerilen dozlarda güvenli kabul edilse de, aşırı dozda alındığında akut karaciğer hasarına yol açabiliyor. Bu durum çoğunlukla aynı etken maddeyi içeren farklı ilaçların bir arada alınması ya da dozun yanlış anlaşılması sonucu ortaya çıkıyor.
İlaç alındığında, karaciğerin küçük bir kısmı onu NAPQI (N-asetil-p-benzokinon imin) adlı toksik bir bileşiğe dönüştürüyor. Normal şartlarda bu madde hızla zararsız bir forma çevrilirken, aşırı dozda birikmesi hücresel hasara, karaciğer zedelenmesine ve ölüme yol açabiliyor.
Hâlihazırda kullanılan tek tedavi N-asetilsistein, ancak bu ilacın etkili olabilmesi için aşırı dozdan sonraki ilk 8 saat içinde verilmesi gerekiyor.
Virginia Commonwealth Üniversitesi’nden yüksek lisans öğrencisi Janaton Naim Nam, ekibiyle birlikte küçük moleküller geliştirerek karaciğer hasarında rol alan iltihap komplekslerinin aktivitesini azaltmaya çalıştı. Bu kompleksler, karaciğer hasarıyla ilişkili programlı hücre ölümünü de tetikliyor.
Ekip, YM81 adı verilen küçük bir bileşik keşfetti. Bu molekül, GSDMD (gasdermin D) adlı belirli bir iltihap proteinini hedef alarak onun hücre ölümünü başlatmasını engelliyor.
Araştırmada, asetaminofen kaynaklı karaciğer hasarı bulunan beş fare YM81 ile tedavi edildi ve sonuçları sahte ilaç verilen 10 fareyle karşılaştırıldı. 17 saat sonra, YM81 verilen farelerde karaciğer hasarının göstergesi olan ALT ve AST enzimlerinde ciddi bir azalma görüldü. Bu da YM81’in iltihabı sınırlayarak karaciğeri koruduğunu ortaya koydu.
