Hür Der`den `Haklarımız` Konulu Kitapçık
İnsani Hak ve Hürriyetler Derneği (Hür Der), gözaltına alınanların hukuki olarak sahip olduğu hakları konu alan bir kitapçık hazırlayarak, vatandaşlara dağıttı.
Google News'te Doğruhaber'e abone olun. 
DİYARBAKIR - Birçok insan gözaltına alındığı zaman sahip olduğu hakları bilmiyor. Bu yüzden sahip olduğu hak ve hukuku çiğneniyor. İnsanların kendilerini hukuki anlamda savunabilmelerine bir nebze katkı sunmak amacıyla Genel Merkezi Diyarbakır`da bulunan İnsani Hak ve Hürriyetler Derneği (Hür Der), "Haklarımız" konulu bir kitapçık çıkartarak, vatandaşlara dağıttı.
Siz de haklarınızı bilmiyorsanız bu haberimizi okumadan geçmeyin.
ÖNSÖZ
Var olma amacı toplumdaki kargaşayı önlemek, insanların hak ve hukukunu almasını sağlamak, toplum düzeninin bozulmasını engellemek olan devletler; ne yazık ki, bu amaçlar için değil de kendini yaşatmak ve kendisini elinde tutan kişilerin güç ve kudret kaynağı haline gelip asli var oluş sebeplerinden günümüzde uzaklaşmışlardır.
Günümüzde devletler kendi devamlarını sağlamak için Allah` ın insanlara bahşettiği hak ve hukukları rahatlıkla çiğneyebilmektedirler. İşte bu hukukları çiğnenen insanların kendilerini hukuki anlamda savunabilmelerine bir nebze katkı sunmak amacıyla bu çalışmayı hazırladık. Ve minallahittevfik (Muvaffakiyet Allah` tandır.)
Baskınlarda Polisin Kendisini Tanıtma Zorunluluğu Hakkı
Gece vakti evinizde uyuyorsunuz ve ansızın kapınız çalındı "kim o" demeye kalmadan aç polis sesi ile önce bir şok halini yaşadınız. Peki, bu durumda ne yapmalısınız? Böyle bir durumda öncelikle kapınızdaki kişilerin gerçekten polis olup olmadığını anlamanız gerekiyor.
Polisin, sivil veya resmi kıyafetli olarak, yetki kullanırken, vatandaş talebine gerek kalmayacak şekilde kendiliğinden ve resen kimlik göstermesi zorunludur. (2559 sayılı yasanın 4/A-8. maddesi) Anlaşılacağı üzere polis daha yetkisini kullanmaya başlamadan kimliğini kendisi göstermek zorundadır. Bizim kimlik sormamız şart değildir.
Uygulamada polis kapınızı çaldığı dakika da kapınızı açmazsanız kapıyı zorlamaya ve kırmaya çalışarak ikametgâhınıza girmektedir. Hâlbuki Polisin çok acil ve suçüstü durumunda dahi kimliğini vatandaş daha istemeden ibraz etmek zorunluluğu olduğu gibi aramaya geçmeden hâkim kararını göstermesi zorunludur.
Kimliğini ve hâkim kararını göstermeyen polis suç işlemiş olur.
Sokakta sizi gözaltına almak isteyenlere kimlik sorun. Ancak polis olduklarını belgeleyenler, yasal koşulları oluştuğunda sizi gözaltına alabilir. Kimlik göstermeyenlere karşı DİRENME HAKKINIZI KULLANIN! Çevrenizdekilere sesinizi duyurabilecek biçimde adınızı, soyadınızı, telefon numaranızı ve adresinizi YÜKSEK SESLE DUYURUN!
Arama kararının inceleme ve aşağıdaki durumlara uygunluğunu denetleme hakkı
a - Arama hâkim kararı ile olur
Kimliğini inceledikten ve polis olduğunu anladıktan sonra evimizde veya işyerimizde arama yapılacaksa bu sefer arama kararının içeriğinin incelenmesi ve kararda yazılı şartlara uyulup uyulmadığı tespit edilmelidir. Arama ancak hâkim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının, cumhuriyet savcısına ulaşılamadığı hallerde ise Kolluk amirinin yazılı emri ile yapılır. Kolluk amirinin yazılı emriyle arama yapılmışsa durum derhal Cumhuriyet savcısına bildirilmelidir.
b - Gece arama yapılamaz
CMK 118. madde uyarınca esas olarak ev, işyeri ve diğer kapalı mekânlarda gece arama yapılamaz. Ancak suçüstü veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde gece arama yapılabilir. Bu hususu tespit edecek ise hâkimdir. Dolayısıyla kararda, aramanın gece vaktinde mi yoksa gündüz vaktinde mi yapılacağı açıkça yazılı olacağından buna dikkat edilmelidir.
c - Kararda arama nedeni, arama yapılacak yerin adresi ve kararın geçerli olduğu süre belli olmalıdır.
Evinize veya işyerinize giren polis arama kararında belirtilen işyeri veya ev adresi sizin adresinizle uyuşmuyorsa hemen aramayı durdurmalarını istemeniz gerekmektedir ve şikâyetçi olduğunuzu belirtmeniz gerekmektedir.
Arama kararında adınızın olup olmadığına dikkat etmelisiniz. Adınız yoksa veya evinizde bulunan misafir veya akrabalarınızın isimleri yoksa onların kimlik sorgulamalarını yapan polis onları gözaltına alamaz.
Arama kararında belirtilen tarih doğru olmalıdır. Yanlışsa arama yapılamaz.
Arama kararı 24 saat geçerlidir. Gece 12.00` den sonra bu süre otomatikman dolmuştur.
Arama kararında aramanın nedeni, arama yapılacak yerin adresi ve kararın geçerli olduğu süre muhakkak kontrol edilmelidir. Polisin arama kararında yazılı yer ve süre dışında arama yapma yetkisi yoktur. Eğer yapılacaksa tekrardan karar alınması gerekmektedir. Bu şartlara uyulmaksızın elde edilen deliller hukuka aykırılık teşkil edecektir ve dolayısı ile delil olma özelliği de bulunmayacaktır.
Arama esnasında eşyanıza zarar verilmişse mutlaka tutanağa geçirtin. Tutanağa geçmezlerse imza atacağınız tutanağa " eşyalarıma zarar verilmiştir " yazıp sonra da imzalayarak tutanağa geçirebilirsiniz. Polis bunu yazmanıza izin vermezse imzadan imtina etmeniz de sizin hukuki ve insanı hakkınızdır.
Aramada polislerin tutumunu olumsuz hissettiğinizde hemen avukatınızı arayın.
Polisin evinizdeki olumsuz tavır ve davranışlarına karşı siz veya aileniz mutlaka suç duyurusunda bulunmalısınız.
Evinizde yapılan arama, haksızlıklar ve göz altıyı eşiniz veya bir yakınınız hemen Sivil toplum Kuruluşlarına ve İnsan Hakları Örgütlerine bildirip ihlaller tutanağa geçirilmelidir.
Arama yapılan yerde hazır bulunma hakkı
Aramada ayrıca sizin arama yapılan yerde hazır bulunma hakkınız vardır.(CMK 120) . Arama sırasında Cumhuriyet savcısı hazır olmazsa, ihtiyar heyetinden veya komşulardan en az 2 kişi ve muhtar hazır bulundurulmak zorundadır.
Siz, yakınınız, komşunuz veya muhtar olmadan her hangi bir odaya girip arama yapılamaz. Eğer arama yapılırsa burada bulunan deliller şüpheli delil statüsündedir ve bu duruma karşı şikayetçi olmayı unutmamalısınız.
Arama sonucuna ilişkin bir belge isteme hakkınız
Arama sonunda arama tutanağını imzalamama veya bu tutanağın bir suretini talep etme hakkınız vardır. Talep ettiğinizde size bir örneğini vermek zorundadırlar. Yalnız belirttiğimiz gibi bu belge istem üzerine verilir. Polis kendiliğinden vermek zorunda değildir. Bu nedenle mutlaka bir suret isteyiniz.
Yine arama sonunda bir zarar ziyanınız var ise bu da tutanağa bağlatılmalıdır. Aksi halde siz veya bir yakınınız tarafından suç duyurusunda bulunulmalıdır.
El konulan her türlü evrak veya cismin ayırt edici özellikleriyle tutanağa geçirilmesi ve imzadan imtina hakkı
Arama esnasında el konulan kitap, CD, flash bellek vs. ne olduğu ismi ile beraber varsa numarası ile beraber tutanağa geçirtilmelidir. Özellikle mesela CD lere el konulurken 1-2-3 vs diye numaralandırılarak el konulmaktadır. Bunlar sonradan değiştirilmesi yerine başka bir CD`nin konulması muhtemel olduğundan, el konulan ve numaralandırılan bu CD`lerin arakasına imzanın atılması ve tutanağa da imzalı ve numaralı CD`ler diye geçirilmesinde hukuki fayda vardır.
Bilgisayara el konulamaması ve bilgisayar üzerinde inceleme - CMK 134
(1) Yapılan soruşturmada, başka surette delil elde etme imkânının bulunmaması halinde, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine şüphelinin kullandığı bilgisayar ve bilgisayar programları ile bilgisayar kütüklerinde arama yapılmasına, bilgisayar kayıtlarından kopya çıkarılmasına, bu kayıtların çözülerek metin hâline getirilmesine hâkim tarafından karar verilir.
(2) Bilgisayar, bilgisayar programları ve bilgisayar kütüklerine şifrenin çözülememesinden dolayı girilememesi veya gizlenmiş bilgilere ulaşılamaması halinde çözümün yapılabilmesi ve gerekli kopyaların alınabilmesi için, bu araç ve gereçlere elkonulabilir. Şifrenin çözümünün yapılması ve gerekli kopyaların alınması halinde, elkonulan cihazlar gecikme olmaksızın iade edilir.
(3) Bilgisayar veya bilgisayar kütüklerine elkoyma işlemi sırasında, sistemdeki bütün verilerin yedeklemesi yapılır.
(4) İstemesi halinde, bu yedekten bir kopya çıkarılarak şüpheliye veya vekiline verilir ve bu husus tutanağa geçirilerek imza altına alınır.
(5) Bilgisayar veya bilgisayar kütüklerine elkoymaksızın da, sistemdeki verilerin tamamının veya bir kısmının kopyası alınabilir. Kopyası alınan veriler kâğıda yazdırılarak, bu husus tutanağa kaydedilir ve ilgililer tarafından imza altına alınır.
(6) Evinizde el konulan bilgisayar, hard disk vb. imajlarının alınıp örneğinin size verilmesini isteyiniz. Verilmezse hemen siz veya bir yakınınız tarafından suç duyurusunda bulunulmalıdır.
Gözaltı işlemi ile ilgili evraklara ulaşma ve görme hakkı
Gözaltı Cumhuriyet savcısının gözaltına alma kararına istinaden yapılır. Eğer gözaltı cumhuriyet savcısının sözlü talimatı üzerine yapılmışsa bu kişi gözaltına alındıktan sonra derhal yazılı hale getirilir.
Talebinize rağmen ilgili evraklar gösterilmezse siz veya bir yakınınız tarafından suç duyurusunda bulunulmalıdır.
Haksız yere gözaltına alındıysanız tazminat davası açma hakkınız vardır.
Kanuni haklarının derhal kendisine bildirilmesini ve uygulanmasını
isteme hakkı
Kişi gözaltına alınmak üzere yakalandığında, kişinin kendisine veya başkasına zarar vermesini engelleyecek tedbirler alındıktan sonra kanuni hakları derhal bildirilir. Kolluk, ilk önce yakaladığı kişinin kaçmasını önleyecek, yakalananın, kendine veya başkasına zarar vermemesi için gereken önlemleri alacak, bunu sağlamak için kaba üst araması yani yoklama yapacak yakalanan kişinin silah ve buna benzer unsurlarından arındırılmasını sağlayacak ve sonra yakalanana kanuni haklarını derhal bildirecektir. Burada mülga CMUK ile yürürlükte olan CMK arasında önemli bir fark vardır: Mülga (kaldırılan) yasada, yakalananın hakları ifade ve sorgu sırasında bildiriliyordu. CMK` da ise bu haklar yakalama anında bildiriliyor. Bu önemli bir ilerlemedir.
Eğer kanuni haklarınız derhal bildirilmemiş ifade ve sorgu sırasında bildirilmişse derhal şikâyetçi olmalı, ifade ve sorgu sırasında bu şikâyet ifadenize yazılmak suretiyle tutanak altına avukat huzurunda alınmalıdır.
Şüpheli, ifadesinin alınması esnasında, kendi yararını makul bir şekilde idrak edebilme, savunmasını doğru ve anlaşılır bir tarzda yapabilme, açıklamalarda bulunup yapılan açıklamaları anlayabilme yeteneğine sahip olmalıdır.
Zor kullanmanın olayın ağırlığı ile orantılı olması ve ölçülülük ilkesi
Yakalananın direnmesi halinde gerekli tedbirler alınabilir. Zor kullanma olayın ağırlığı ile orantılı olmalıdır. Polisin özellikle ev aramalarında bu ölçü bir nevi polisin vicdanına bırakılmıştır.
Kişinin ailesi ile birlikte oturduğu eve kapı kırılarak silahlarla botlarla girilmesi orantılılık ve ölçülülük ilkeleri ile bağdaşmaz.
Polis bu takdir hakkını istisnasız her ev baskınında kötüye kullanmakta ve her eve hücre evine girer gibi girmektedir. Bunun önüne geçilmesi için mutlaka görevini kötüye kullanmaktan suç duyurularında bulunulması gerekmektedir.
Yakalanan kişiye, onur kırıcı muamelelerde bulunulamaz
Yakalanan kişiye, onur kırıcı muamelelerde bulunulamaz. Kaçacağına ilişkin belirti varsa ya da kendisini veya başkasını beden bütünlüğü bakımından tehlikeye maruz bırakacaksa bu hallerde yakalanan kişiye kelepçe takılabilir. Bu iki durum dışında yakalanan kişiye kelepçe takılması yasaktır. Çocuklara ise hiçbir şekilde kelepçe, zincir vb. takılamaz(ÇKK m.18).Uygulamada bu ilke ters yüz edilmiş istisnai durumlarda kelepçe takılmamaktadır.
YİGY` ye göre yakalanan kişiye, suç ayrımı gözetmeksizin;
Yakalama sebebi
Hakkındaki iddialar
Susma hakkı
Müdafiden yararlanma hakkı
Yakalanmaya itiraz etme hakkı ile diğer kanuni hakları
İtiraz hakkını nasıl kullanacağı, her durumda yazılı olarak, bunun hemen mümkün olmaması durumunda sözlü olarak derhal bildirilir (YİGY m.6/4).
Şüpheli ya da sanık, yakalandığında durumu, cumhuriyet savcısının emriyle bir yakınına veya belirlediği bir kişiye gecikmeksizin haber verilir. Yakalanan veya gözaltına alınan yabancı ise yazılı olarak karşı çıkmaması halinde durumu, vatandaşı olduğu devletin konsolosluğuna bildirilir.
Terörle mücadele kanunu kapsamına giren suçlarda, "soruşturmanın amacı, tehlikeye düşebilecek ise yakalanan veya gözaltına alınan veya gözaltı süresi uzatılan kişinin durumu hakkında cumhuriyet savcısının emriyle sadece bir yakınına bilgi verileceği" düzenlenmiştir
Lehe olan delilleri öne sürme ve dosyaya konulmasını isteme hakkı
Gözaltına alındığınızda neden gözaltına alındığınızı ve aleyhinize olan delilleri öğrenme hakkınız vardır. Yine aleyhinize olan delilleri öğrenebileceğiniz gibi, lehinize olan delilleri de öne sürebilirsiniz. Bunların araştırılıp, dosyaya konulmasını isteyebilirsiniz.
Gözaltına alınma işlemine karşı itirazda bulunabilme hakkı
Gözaltına alınma işleminin haksız olduğuna inanıyorsanız bu işleme karşı itirazda bulunabilirsiniz. Bunu bizzat gözaltında bulunduğunuz polis veya jandarmaya yapabilirsiniz. Polis veya jandarma bu itirazı derhal sulh ceza hâkimine götürür ve Sulh Ceza hâkimi de derhal ve en geç 24 saat içinde evrak üzerinde yapacağı inceleme ile bir karar vermek zorundadır. Bu itirazı kişinin kendisi dışında avukatı, eşi, temsilcisi, annesi, babası, çocuğu gibi 1. derece kan hısımı veya büyükanne, büyükbaba, torun gibi 2. derece kan hısımı da yapabilir. Bunlar doğrudan kişinin yakalandığı yer sulh Ceza hâkimine bir dilekçe ile başvurması gerekmektedir.
Gözaltına alındığınızda sizi ilk önce derhal sağlık ocağına götürüp rapor aldırmaları gerekmektedir. Alınan rapordan sonra başınıza gelebilecek en ufak bir zarardan dahi polis sorumludur.
Gözaltına alındıktan sonra polis sohbet, kimlik tespiti adı altında herhangi bir görüşme yapamaz. Böyle bir taleple karşılaştığınızda avukatla beraber kimlik tespiti, sohbet ve tüm soruları cevaplıya bileceğinizi belirtmelisiniz.
Gözaltında sürekli sizi nezarethaneden kaldırıp gel götür yapma hakları yoktur.
Sizi gözaltında uykusuz bırakma veya üç öğün yemekten mahrum etme hakları yoktur. Bu muamelelere maruz kalmışsanız ifade ve sorgu esnasında avukatınız huzurunda mutlaka dile getirip şikâyetçi olduğunuzu ifade sorgu tutanağına geçirmenizin size hukuki faydası olacaktır.
Özel Avukat ile görüşme, kendinizi temsil ettirme ve Barodan ücretsiz Avukat isteme hakkı
Gözaltına alındığınız zaman bir avukat ile görüşme ve kendinizi temsil ettirme hakkınız vardır. Dosyanızda gizlilik kararı varsa ilk 24 saat avukatla görüşme hakkınız engellenebilir. Gizlilik kararını istemeniz halinde size göstermek zorundadırlar. (Terörle Mücadele Kanunu 10. madde) 24 saatiniz dolduktan sonra istemenize rağmen avukat getirilmezse suç işlemiş olurlar. Avukat tanıdığınız bir avukat olabileceği gibi, böyle bir avukatınız yoksa barodan ücretsiz avukat isteme hakkınız vardır. Bu avukata parasını devlet vereceğinden ücret vermek zorunda değilsiniz. Bu hakkınızı kullanmak istediğiniz andan itibaren polis hiçbir şekilde avukatınız gelmeden ifade alamaz. Alırsa suç işlemiş olur. Mülakat, ön görüşme adı altında olsa bile hiçbir şekilde ifadede bulunmak zorunda değilsiniz. Suç konusu ne olursa olsun muhakkak avukat talebinde bulununuz. Bunun size maddi açıdan hiçbir zararı yoktur.
Susma hakkı
Yine kollukta suçlamalar konusunda susma hakkınızı kullanabilirsiniz. Böyle bir durumda polis ifadenizi alamaz ve dosyayı tamamladıktan sonra sizi savcılığa çıkarır. Savcılıkta ve sorgu hâkimliğinde dahi susma hakkınızı kullanabilirsiniz. Ancak Kimliğinizle ilgili doğru bilgi verme zorunluluğu vardır.
Doktordan Sağlık Raporu alma hakkı
Gözaltına alınmadan önce doktor kontrolünden geçirileceksiniz. Doktorun odasında doktor ile tek başınıza bulunma hakkınız vardır. Doktorun size yapılacak muayene konusunda yeterli olmadığını gördüğünüz takdirde doktorun tedavisini kabul etmeme ve başka bir doktor isteme hakkınız vardır. Gözaltından çıkarılmadan önce aynı şekilde tekrar doktora çıkarılacaksınız. Herhangi bir rahatsızlığınız varsa veya kötü muameleye-işkenceye maruz kaldıysanız bu durumu hiç çekinmeden doktora anlatınız ve rapora geçmesi için ısrar ediniz. (Bu rapor, ilerideki aşamalarda en önemli deliliniz olacaktır.) Yakalanan kişinin, herhangi bir nedenle yerinin değiştirilmesi, gözaltı süresinin uzatılması, serbest bırakılması ve adli mercilere sevk edilmesi işlemlerinden önce de sağlık durumunun doktor raporu ile tespit edilmesi sağlanır. Ayrıca doktor raporunun bir örneğinin, size verilmesini talep etme hakkınız vardır. Bu rapor size verilmek zorundadır. Muayene sırasında avukatınızın yanınızda bulunmasını isteme hakkınız vardır.
Önemli UYARILAR
Bu sayılan haklarınızın kullandırıldığına dair polis veya jandarma size bir evrak imzalatır. Böyle bir evrak imzalamışsanız bu hakları kullanmışsınız demektir. Bu yüzden önünüze gelen her evrakı muhakkak okuyun ve okumadan asla imzalamayın. Unutmayın imzaladığız şeyin içeriğini peşinen kabul etmiş olursunuz. Bu nedenle de aksi bir iddianızda haksız konumuna düşersiniz.
Cep telefonlarında yanlış yorum ve anlaşılmalara sebebiyet verecek konuşmalardan kaçınmalısınız. Konuşmalarınız şifresiz ve net olmalıdır. Ne ifade etmek isteniyorsa o şekilde ifade edilmelidir. Örneğin birinden para istenildiğinde "para" yerine "emanet" kelimesi kullanılmamalı veya dergi gazete kitap vs. için "şey" kelimesi kullanılmamalıdır. Şüphe çekeceği düşünülen kavramlar telefonu dinleyeni ikna edecek şekilde açıklanmalı. Mesela "otlu peynir" istenecekse gerçekten de otlu peynir istenildiği dinleyeni ikna edecek şekilde açık söylenmelidir. Yoksa "emanet","şey","otlu peynir" kelimeleri "silah", "bomba",veya aslında kast etmediğiniz her şey olarak polisçe yorumlanabilir.
Bilgisayarlar veya USB`nize kayıtlı dosya ve yazılar silmek veya formatlamakla yok olmaz bunlar geri getirilebilir.
Tıpkı cep telefonu gibi ev telefonu, msn, facebook, mail görüşmeleri de kayıt altına alınabilmektedir.
Gözaltından Çıkarılınca
Ya doğrudan serbest bırakılırsınız (Bu durumda salıverme tutanağı düzenlenecektir, bunun bir örneğini alma hakkınız vardır.
Ya savcılığa çıkarılacaksınız, savcılık aşamasında da susma hakkınız ve Baro`dan ücretsiz avukat talep etme hakkınız vardır. Bu durumda savcı ifadenizi alıp sizi serbest bırakabilir veya tutuklanmanızı isteyerek hâkimliğe sevk edebilir. Gözaltındayken kötü muameleye maruz kaldıysanız, bunu mutlaka detaylı bir şekilde savcıya anlatınız ( İşkence TCK madde-94, AHİM madde-3)
Savcının talebi üzerine hâkimliğe çıkarılacaksanız, (savcının hâkime göndermesi durumunda suçlama ile ilgili savcıyı ikna edememişsiniz demektir) hâkim ifadenizi aldıktan sonra ya sizi serbest bırakacak ya da tutuklanmanıza karar verecektir. (Kötü muamele iddianız varsa hâkime de bunu detaylı bir şekilde anlatınız.)
Gözaltına alındıktan hemen sonra avukatınız ile görüşme hakkınız doğar. Avukattınız yoksa veya avukat tutacak paranız yoksa haftanın 7 günü, 24 saati Baro`dan bir avukat isteme hakkınız vardır. Baronun sizin için tayin edeceği avukat ücretsizdir. Bunun için gözaltında kolluk görevlilerine avukat istediğinizi söylemeniz yeterlidir. Gözaltına alınırken veya gözaltındayken kötü muameleye maruz kaldıysanız, sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunma hakkınız vardır.
Haklarınızı doğru öğrenip, haklarınızı arama ve kullanma konusunda ısrarcı olunuz.
Gözaltı Süresi
CMK 91 uyarınca Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren 24 saattir. Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye götürmek için zorunlu süre ise 12 saati geçemez.
Toplu suçlarda ise delillerin toplanmasındaki güçlük veya şüpheli sayısının çokluğu nedeni ile cumhuriyet savcısı, gözaltı süresinin her defasında bir günü geçmemek üzere toplamda üç gün süreyle yazılı olarak uzatılmasına karar verebilir. Gözaltı süresinin uzatılması kararı gözaltına alınana derhal tebliğ ettirilir.
Anlaşılacağı üzere adli suçlarda kişi tek başına gözaltına alınmışsa gözaltı süresi 24 saattir. Bu süre ancak Cumhuriyet savcısının yazılı emri üzerine 3 gün daha uzatılabilir. Yalnız belirttiğimiz bu üç günlük uzatma süresi illa üç gün olacak diye bir hüküm söz konusu değildir. Gözaltı toplam süresi 2 veya 3 gün de olabilir. Yalnız bu uzatma sürelerine karşı da itiraz edilebilir. Bu itiraz gözaltında bulunan kişi doğrudan kolluğa veya yakınları ve avukatları tarafından ise Sulh Ceza Hâkimliğine yapılır. (CMK 91/3)
Gözaltı süresi eski DGM`lerin yerine kurulan Özel Yetkili Ağır Ceza Mahkemelerinin görev alanına giren bir suç söz konusu ise tek kişi için dahi gözaltı süresi 24 saat değil 48 saattir (LİGY 13/3)
Tutuklama ancak hâkim kararı ile olur. Sorguda avukat da hazır bulundurulur.
Sanık hakkında yeterli delil elde edilememişse veya yakalama sebebi ortadan kalkmışsa sanık doğrudan cumhuriyet savcısının emri ile kolluk tarafından serbest bırakılabilir. Bu süre sonucunda şüpheli Cumhuriyet savcısı huzuruna çıkarılır. Savcılıkça doğrudan serbest bırakılabileceği gibi, Sorgu hâkimliğine de tutuklama için sevk edebilir. Hâkim delil durumuna göre serbest bırakabileceği gibi tutuklama kararı da verebilir. Tutuklama ancak hâkim kararı ile olur. Sorguda avukat da hazır bulundurulur.
Aynı suç ve deliller nedeni ile tekrar gözaltına alınma yasağı
Gözaltı süresinin dolması veya Sulh ceza hâkiminin kararı üzerine serbest bırakılan kişi hakkında yakalamaya neden olan fiille ilgili yeni ve yeterli delil elde edilmedikçe ve cumhuriyet savcısının kararı olmadıkça bir daha aynı nedenle yakalama işlemi uygulanamaz.
Şüphelinin aynı olayla ilgili yeniden ifade alma ihtiyacı ortaya çıkarsa, bu işlem ancak Cumhuriyet Savcısı tarafından yapılabilecektir.
Tutuklama kararına karşı itiraz hakkı
Sorgu hâkimliğine sevk edilen kişi eğer tutuklanırsa tutuklama kararına karşı 1 hafta içerisinde itirazda bulunabilir. Bu itiraz cezaevi kanalıyla tutuklamayı yapan mahkemeye gönderilir. Savcı mütalaası ile aynı hâkim tarafından dosya incelenir ve eğer tutuklamaya itirazı ret ederse kendiliğinden dosyayı bir üst mahkemeye gönderir. Bu mahkemenin vereceği karar kesindir.(CMK 271).Ancak İlk defa mercii tarafından verilen kararlara itiraz yolu açıktır. Ayrıca tutukluluğun her aşamasında tahliye talebinde bulunulabilir.
Bu talep reddedilirse yine bu karara karşı da itiraz yolu açıktır. Ayrıca tutukluluk tarihinden itibaren en az otuzar günlük süreler itibarıyla tutukluluk halinin devamının gerekip gerekmeyeceği konusunda, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından da karar verilir. Bu karara karşı da itiraz edilebilir.
Not : Sizin yerinize Avukatınızda itiraz edebilir. Avukatınız itiraz etse bile muhakkak ceza evinden 7 gün içerisinde siz de itiraz yapmayı unutmayın.
Tazminat talep etme hakkı
Bu konu Koruma tedbirleri nedeni ile tazminat başlıklı CMK 141 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.
Buna göre kanunda belirtilen koşullar dışında yakalanan gözaltına alınan veya tutuklanan, Gözaltı süresi içerisinde hâkim önüne çıkarılmayan, kanuni hakları hatırlatılmadan tutuklananın, Kanuna uygun tutuklandığı halde makul süre içerisinde mahkeme huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içerisinde hakkında hüküm verilmeyen, kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra hakkında konuşturmaya yer olmadığına veya beraat kararı verilen, yakalandığı hususunda yakınları bildirilmeyen, yakalama sebebi kendisine bildirilmeyen, hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde uygulanan, eşyasına veya malvarlığına koşulları oluşmadığı halde el konulan kişiler maddi ve manevi her türlü zararlarını devletten isteyebilirler.
Bunun için karar veya hükümlerinin ilgiliye tebliğinden itibaren 3 ay içerisinde ve her halde karar veya hükümlerinin kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içerisinde tazminat isteminde bulunulmalıdır.
Tazminat davası ilgilinin ikametgâhında bulunan ağır ceza mahkemesinde açılır. Eğer İkamet ettiği yer ağır ceza mahkemesi tazminat konusu olayla ilişkili ise ve aynı yerde başka ağır ceza mahkemesi yoksa bu durumda en yakın ağır ceza mahkemesinde dava açılır. Dava dilekçesine zarar konusu işlem zararın niteliği ve buna ilişkin evraklarda eklenmelidir.
Ancak Kanuna uygun yakalanan ve gözaltına alınan kişilerden gözaltı veya tutukluluk süresi başka bir hükümlülüğünden indirilenler, Genel veya özel af, şikâyetten vazgeçme, uzlaşma gibi nedenlerle davası düşürülen, cezası ertelenenler tazminat isteyemezler.
M. Salih Keskin - İLKHA
Bu haberler de ilginizi çekebilir
-
Kırşehir'de olumsuz hava koşulları nedeniyle eğitime yarın ara verildiği bildirildi.
-
Ağrı 'tasarlayarak adam öldürme' suçundan 14 yıl 2 ay hapis cezası bulunan bir şahsı İl Jandarma Komutanlığı ekipleri tarafından yakalandı.
