Önceki yazılarımızda da belirttiğimiz gibi, doğduğu andan itibaren birçok eğitim süreci geçiren insan için en kolay ve en etkili öğrenme yolu hiç kuşkusuz okumadır. Okuma, hayatta başarılı olmak isteyen her insanın yaşamında çok önemli bir yer tutmaktadır. Zira başarı, okuma ile gelmektedir. Okumadan, araştırmadan, kafalarda bulunan soru işaretlerine cevap bulmadan hayatta başarıyı elde etmek ve istenilen hedefe ulaşmak zordur. Tabi bunlar yapılırken doğru, faydalı ve verimli olan yol takip edilmelidir.

Okuma ile ilgili yapılan araştırmalar irdelendiğinde, toplumu oluşturan bireylerin çoğunun iyi bir okuyucu olmadığı ve okumayı tekniklerine riayet ederek yapmadığı görülür. Bu yanlışların birçok sebebi vardır. Bu sebepler bireyin içinde bulunduğu çevre, kültür düzeyi, zihinsel, fiziksel ve psikolojik gelişmişlik durumu, okumanın gerçekleştiği ortam ve ışık dengesi gibi birçok kavramla ilgilidir. Okumanın fiziksel ve zihinsel unsurları ile ilgili yetersizlikler ve eğitimsizlik, bahse konu ettiğimiz yanlışların temelini oluşturmaktadır.

Okumadan verim ve zevk alamamaya ve de kötü okumaya sebep olan durumlardan bazıları şunlardır: Hedefsizlik, ışık, kelime kelime okumak, okuma hızının uygun olmaması, iyi görememe, yanlış göz hareketleri, okurken kelimeleri telaffuz etmek, konsantre olamama, güvensizlik, oturma biçimi, kelime hazinesi, satır uzunlukları, okuma mekânı ve okuma zamanı…

Hedef Belirlenmeli

Yaratılış gereği, insanın davranışlarının çoğu bir hedefe yöneliktir. Her insanın hayatında belli başlı bazı hedefleri vardır. Bu hedefler, insanın o konudaki istek gücü ve güdüsünü sağlar. Hayatta başarının ilk aşaması olan okumada da böyledir. İyi bir okuyucu, okumada mutlaka bir hedef belirler. Okumada bir hedef olursa, okuma süreci sağlıklı, verimli ve zevkli olur. Okurken sahip olunması gereken ilk hedef, metnin konusunu, ana fikrini ve bu ana fikir etrafında geliştirilen yardımcı fikirleri kavramaktır. Eğer okuyucu, okumada bir hedef edinmezse, sadece kelimeleri okuyan pasif ve verimsiz bir okuyucu olur. Ancak hedef edinen okuyucu ise, kısa sürede daha çok okur, okuduklarını daha iyi anlar ve aynı kulvarda hayatı idame ettiren insanlara nazaran daima bir adım önde olur.

Okumada hedeflere sahip olmanın değişik avantajları vardır. Bu avantajlar; okumayı kolaylaştırır, dikkati okunan şeye yöneltmeyi sağlar, konsantrasyonu yükseltir. Okuma işi daha zevkli hale gelir. Dikkati önemli ve öncelik arz eden şeylere verip önemsiz şeyleri atlayabilmeyi sağlar. Okurken nasıl bir tutum takınılacağına karar verebilmeyi ve esnek okumanın nasıl yapılacağını belirler. Bu avantajlar da, verimli ve sağlıklı okumanın uygulanmasında yardımcı olur.

Okuma Hızı Uygun Olmalı

Tekniklerini bilerek uygulayan iyi bir okuyucu karşılaştığı güçlüklerin değişikliğine göre ve okumanın amacına göre okumasının hızını düzenleyendir. Okuma hızının uygun olarak ayarlanması okuma amacına ve okunan metne göre ayarlanmalıdır. Okuma tekniğini ve hızını saptamada nasıl okunacağını etkileyen faktörler vardır. Birincisi okumadaki amacın tespitidir. Metnin nasıl okunacağını etkileyen bir faktör de zamandır. Bir metni sadece dikkatli okumak tek başına yeterli değildir; eğer dikkatli okumaya yetecek zaman yoksa bir kısmına veya baştan sona göz atmak zorunda kalınır. Fiziksel durum da nasıl okunacağını etkileyen önemli bir faktördür. Okuma hızının nasıl olacağını etkileyen diğer bir etken de okuyucunun ilgi alanlarıdır. Diğer önemli bir etken de metnin kendisidir.

Gözler Sağlıklı Olmalı

Okumanın temelinde görme, algılama ve kavrama bulunmaktadır. Bu cümleden de anlaşılacağı üzere okumanın ilk basamağı görmedir. Okuma sürecinde göz, diğer duyulara göre daha önemli bir rol oynamaktadır. Hızlı okuma, okuduğunu algılama, anlama, okuma düzeyi bir bakıma gözün hareketlerine bağlıdır. Daha çabuk ve daha iyi okumak için beyin ile gözün uyum içersinde çalışması gerekmektedir. Okuma sürecinin tamamlanmasında bu derece öneme sahip gözlerin öncelikle sağlıklı olması gerekir. Okuma sırasında gözü korumak için bir takım tedbirlerin alınması gerekir. Bunlar; gün ışığını tercih etmek, gözü yoran ışıktan uzak durmak, okunacak metne gözü alıştırmak, okumadan önce metin üzerinde göz gezdirmek, hızlı okumak için okuma hızını belli bir süreye yaymak…

Yanlış Göz Hareketlerinden Kaçınılmalı

Göz, okuma sırasında satır üzerinde ilerlerken sıçrama ve duraklama hareketleri yapar. Daha sonra saptama yapmak için tekrar sıçrar ve durur. Okuma esnasında bu hareketler sürüp gider. Satır sonuna geldiğinde göz diğer satırın başına düz ve kesintisiz olarak döner. Göz durma sırasında aktif görme alanına giren kelime ya da söz gruplarının görüntüsü beyne gönderir. İyi bir okuyucunun satır üzerindeki sıçrama ve duraklama hareketleri ile tespit ettiği görme alanları birbirlerinin içine girmez. Bu da okuma hızını artırır. Bir satır üzerinde ne kadar az sıçrama gerçekleşirse okuma hızı o denli hızlı olur, göz de o kadar az yorulur. Yanlış göz hareketlerinin en fazla yapılanı geri dönme hareketleridir. Gerileyici bu göz hareketi hem okuma ritmini bozar hem de anlamayı zorlaştırır. Böyle anlaşılmayan durumlarda okumaya devam etmek daha uygundur.

Mustafa Akif Tuna / Söz ve Kalem Dergisi / Mart 2013