Eskişehir
Türkiye'nin yerli otomobil macerasını başlatan "Devrim", Eskişehir'deki müzede sergileniyor.

Bursa'nın Gemlik ilçesinde Türkiye'nin Otomobili Girişim Grubunca (TOGG) fabrikasının kurulumu devam eden ve 2022 yılında üretime başlanması hedeflenen elektrikli yerli otomobil süreci, Devrim'in öyküsünü yeniden hatırlattı.

Şimdiki adı Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii Anonim Şirketi (TÜRASAŞ) olan Eskişehir Demiryolu Fabrikalarında dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel'in talimatıyla 1961'de Türkiyeli mühendis ve işçiler tarafından zor koşullarda 4 otomobil üretildi.

Gürsel tarafından "Devrim" adı verilen bu araçlar, Ankara'ya götürüldü. Araçlardan biri, 29 Ekim 1961'de Cumhuriyet Bayramı törenlerinde Gürsel'in test amacıyla kullandığı sırada benzini bitince durdu. Bunun ardından trenle Ankara'dan Eskişehir'e getirilen Devrim, bir süre fabrika içinde kullanıldı.

Yeni müze çalışmaları

Yıllarca TÜRASAŞ tesislerinde hazırlanan camekanlı bölümde sergilenen Devrim'e ziyaretçi ilgisinin artması, müze oluşturulmasına vesile oldu. TÜRASAŞ'ta otomobilin üretildiği imalathane ve depolarda araştırma yapılınca Devrim'in yapımı sırasında kullanılan çeşitli parçalar ve materyaller de bulundu.

Bu materyallerle zenginleştirilen müze, ziyaretçilerin yoğun ilgisi göz önüne alınarak TÜRASAŞ tesislerinin farklı bir bölgesinde kuruldu.

Kapsamlı olarak 5 Eylül 2017'de başlatılan bakımının tamamlanmasının ardından 3 Mart 2018'de ziyarete açılan "Devrim Otomobili Müzesi"nde sergilenen 0002 şasi ve 0002 motor numaralı Devrim, lastikleri ile ön ve arka camı dışında tamamen yerli olarak kısa bir sürede üretildi.

Uzun ve kısa farları ayakla açılıp kapanan, kontak anahtarı ve manuel olarak da çalıştırılabilen Devrim, bu özellikleriyle de dikkati çekiyor. 1250 kilogram ağırlığında ve saatte maksimum 140 kilometre hız göstergesine sahip Devrim'e güvenlik gerekçesiyle benzin konulmuyor, aküsü sökülü halde bulunuyor.

Aracın yapımında kullanılan kaynak motoru, matkap ve torna tezgahları, yapım aşamalarının çekildiği fotoğraf makinesi, kumpas, pergel, cetvel, çizim masası, kireç taşından maketi, yedek parçalar, Sivas'ta demir yollarında dökülmüş orijinal motor bloku ve çalışmaların görsellerine de yer veriliyor.

Yaklaşık 200 Türk mühendis ve işçisinin emeğiyle "Siyah", "Beyaz", "Mavi Boncuk" ve "Gecekondu" isimleri verilerek 4 adet üretilen ve daha sonra adı "Devrim" konulan aracın tarihe "Türkiye'nin ilk yerli otomobili" olarak geçmesi de ziyaretçilerin ilgisini artırıyor.

Özellikle TOGG'un yerli otomobil üretimi çalışmaları dolayısıyla daha fazla ilgi gören "Devrim", yeni müzesinin açılmasının üzerinden geçen 2,5 yılı aşkın sürede yaklaşık 320 bin kişi tarafından ziyaret edildi.

TOGG, Devrim'in yarım kalan hikayesini tamamlayacak

Müzenin kurulmasında görev alan Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünden emekli öğretim üyesi Dr. Cezmi Karasu,  Devrim otomobilinin 59 yıl önce 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı için hazırlanan güzel bir hikaye olduğunu söyledi.

Projenin ilk aşaması olan prototipin yapılmasının başarıyla tamamlandığını, Eskişehir'deki fabrikada hiçbir işin yarım kalmadığını belirten Karasu, "Dönemin şartları itibarıyla bir otomobil fabrikasının yapımı için uygun zemin ve sermaye bulunamadığı için seri üretime geçilemedi. Güçlü bir yabancı ithalatçı ve daha sonra da yerli ortaklarla imalata geçen bir otomobil lobisi vardı. Bu lobi prototipin yapılması aşaması ve sonrasında basının güçlü kalemleri kullanılarak anti üretim kampanyası yürüttü. Çok güçlü de bir kampanyaydı." diye konuştu.

Karasu, otomobilin fiyatının bile belirlendiğini, 30 bin liradan satışına karar verildiğini anlattı.

Prototipin, 120 günlük süre olmasına rağmen Eskişehir Demiryolu Fabrikalarında diğer demir yolları fabrikalarından gelen mühendislerin de katkısıyla 90 günde tamamlandığını aktaran Karasu, sözlerini şöyle sürdürdü:

"İnsanlarımız genellikle iki otomobilin varlığından haberdarlar; benzini bitmiş siyah otomobil ve bugün halen müzede sergilenmekte olan beyaz otomobil. Ancak 4 otomobil imal edildi. Bu otomobillerle beraber değişik araçlarda kullanılmak üzere değişik güçlerde 10 motor imal edildi."

Karasu, Türkiye'nin TOGG üretimiyle piyasaya girmesini olağanüstü heyecan verici bir durum olarak nitelendirdi. Devrim'de hayata geçirilemeyen fabrika inşasının çok önemli olduğunu ifade eden Karasu, "Devrim'in hikayesinin tamamlanıyor olması bakımından TOGG önemli bir proje." dedi.

Kaynak, AA