Üç tarafı denizlerle çevrili Türkiye rüzgâr, petrol ve doğal gaz gibi denizlerden de elde edilebilen enerji kaynakları açısından potansiyele sahip olan bir ülke. Bu potansiyelin ortaya çıkarılması içinse deniz tabanındaki enerji kaynaklarının tespit edilmesine ve çıkarılmasına imkân veren teknolojilere sahip olmak hayli önemli.

Doğal Kaynak Olarak Petrol ve Doğal Gaz 

Okyanuslarda yaşayan canlıların kalıntıları, akarsuların taşıdığı kum ve kil gibi birikintilerle beraber okyanus tabanına çöker. Milyonlarca yıl boyunca devam eden çökelme ve yığılma olayları sonucunda yüksek basınç ve sıcaklık altında sıkışan kalıntılar, mikroorganizmaların etkisiyle çeşitli biyokimyasal değişimler geçirir ve zamanla petrol ve doğal gaz gibi fosil yakıtlara dönüşür.

Okyanuslarda yapılan petrol ve doğal gaz araştırmalarında sismoloji gibi çeşitli jeofiziksel yöntemler kullanılarak okyanusların altındaki petrol ve doğal gaz içerebilecek jeolojik yapılar tespit edilir. Bu yapıların içerisindeki petrol, doğal gaz varlığı ve rezervleri derin sondaj platformları ve sondaj gemileri ile belirlenir. 

Derin Deniz Sondaj Gemilerinin Özellikleri 

Sondaj platformları genellikle 100-500 metre derinlikteki denizlerde, sondaj gemileri ise 300 metre ile 3500 metre derinlikteki denizlerde kullanılır. Sondaj gemilerinin diğer gemilerden en belirgin farkı üzerlerinde taşıdıkları ve derin deniz tabanındaki rezervlere ulaşılıp petrol veya doğal gazın çıkarılmasını sağlayan sondaj kuleleridir. Sondaj kulelerinin çalışması için ihtiyaç duyulan enerji genellikle dizel motorlardan sağlanır.

Derin deniz sondaj gemilerinde, sondaj sırasında yüzdükleri için, konumlarını korumaya yardımcı olan sistemler bulunur. Bu amaçla kullanılan aktif konumlama sisteminde geminin motor gücü ile konumu sabit tutulmaya çalışılır. Demirleme sisteminde ise denize farklı açılardan çapa atılır. Aktif konumlama sistemi demirleme sistemine göre sondaj gemilerinin daha derin denizlerde araştırma yapabilmesine imkân sağlar.

Deniz üzerinde yüzen petrol platformları da sondaj gemileri gibi okyanuslardan petrol ve doğal gaz çıkarılmasını sağlar.

Ülkemizde farklı sondaj gemileri bulunuyor. Bu gemilerden ilki, adını Fatih Sultan Mehmet’ten alan Fatih sondaj gemisi.

2011 yılında Güney Kore’de inşa edilen ve 2017 yılında Türkiye’nin sondaj gemileri arasına katılan Fatih sondaj gemisi, 229 metre uzunluğunda ve 36 metre genişliğinde. Fatih, saatte 15,9 km hıza ulaşabiliyor. Ultra derin deniz sondaj gemisi sınıfındaki Fatih, 3000 metre derinlikteki sularda yaklaşık 12.000 m derinliğe kadar (Dünya’nın en derin yeri olan Mariana Çukuru’nun derinliği yaklaşık 11.000 metredir.) sondaj yapabiliyor.

Fatih sondaj gemisinin yüksekliği 64 metre olan iki sondaj kulesi toplamda 1750 ton yük kaldırabiliyor. Fatih sondaj gemisinde aktif konumlandırma sistemi bulunuyor. Gemi bu sayede 6 metre yükseklikteki dalgalarda bile sabit kalarak araştırmalarını sürdürebiliyor.

İlk sondaj aramasını Alanya-1 derin deniz kuyusunda, ikinci sondaj aramasını ise Doğu Akdeniz’de yer alan Finike-1 alanında gerçekleştiren Fatih sondaj gemisi, 20 Temmuz 2020 tarihinden bu yana sondaj aramalarını Zonguldak’ın yaklaşık 170 km açıklarındaki Tuna-1 araştırma kuyusunda yapıyor. Fatih sondaj gemisi 21 Ağustos 2020 tarihinde 320 milyar m3’lük bir doğal gaz kaynağı tespit ederek büyük bir başarıya imza attı.

Fatih sondaj gemisi

Adını Yavuz Sultan Selim’den alan Yavuz sondaj gemisi Ekim 2018’de Türkiye’nin derin deniz sondaj gemileri arasına katıldı. Yavuz sondaj gemisi Fatih ile benzer teknik özelliklere sahip. Daha önce Doğu Akdeniz’deki Güzelyurt-1 araştırma alanında çalışmalar yapan Yavuz sondaj gemisi şu an Doğu Akdeniz’de bulunan Lefkoşa-1 alanında çalışmalarına devam ediyor. 

Yavuz sondaj gemisi

T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

2020’de Türkiye’nin derin deniz sondaj gemileri arasında katılan Kanuni sondaj gemisi adını Kanuni Sultan Süleyman’dan alıyor. Kanuni, sondaj araştırmalarının yanı sıra Türkiye’nin hidrokarbon potansiyelini açığa çıkarmak için sismik araştırma faaliyetleri de gerçekleştirebiliyor. 227 metre uzunluğa ve 42 metre genişliğe sahip olan Kanuni sondaj gemisi 11.400 m derinliğe kadar sondaj yapabiliyor.

Türkiye’nin diğer sondaj gemileri olan Oruç Reis ve Barbaros Hayrettin Paşa gemileri ise hem sismik araştırma hem de sondaj yapabiliyor.

Kaynak, TÜBİTAK