SORU: Oruç ibadetinden kimler muaf tutulabilir?

CEVAP: Kur’an-ı Kerim'de sabit olduğu üzere Allah (cc) hiçbir kuluna kaldıramayacağı yükü yüklemez. Aynı durum oruç ibadeti için de geçerlidir. Bazı ruhsatlar vardır ki kişi bunlarla oruçtan muaf tutulur. Bu ruhsatlar sırayla şu şekilde zikredilebilir;

 1-Yaşlı erkek ve kadınlar; oruç tutmak kendilerine oldukça zor gelen yaşlı erkek ve kadınlar her bir gün için bir fakiri doyururlar. Allah (cc) oruç ayetinin geçtiği Bakara suresinde şöyle buyuruyor: "…Oruca gücü yetmeyenler ise bir yoksulu (doyuracak şekilde) fidye verir…" (Bakara/184)

2- Hastalık; kişi ölümcül bir hastalığa yakalanmışsa ve hasta olduğu günlerde oruç tutamıyorsa her gün için bir fidye verir. Fakat hastalığı, tedavi yoluyla sonradan şifa bulacak türdense sonradan kazasını yapar. Bakara suresinde hastalarla ilgili şöyle buyuruluyor:

“…Sizden kim hasta ya da yolculukta olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutar. Oruca gücü yetmeyenler ise bir yoksul doyumu fidye verir.” (Bakara/184)

Hastalığın oruç tutmamaya ruhsat olabilmesi için kişinin oruç tuttuğu takdirde hastalığının çok daha kötüye gitmesi veya hayatını kaybetmesi ihtimalini taşıması gerekir. Ayrıca İslami değerlere bağlı bir doktordan tutmamayla ilgili tavsiye almalıdır.

3- Hastalığa veya ölüme sebebiyet verecek kadar susama ve acıkma; oruç tutan kimse orucuna devam ettiği takdirde hastalanma veya çok daha kötüsü olan ölme riski taşıyorsa orucunu bozabilir. Mesela su içmediği için böbreklerinden birini veya ikisini kaybetme korkusu taşıyan ya da aç kaldığından dolayı şeker ve tansiyon gibi bazen helak edici bir hastalığa yakalanma riski varsa kişi orucunu yiyebilir. Sonrasında ise kazasını yapar.

 4- Yolculuk; yolculuğu 85 km ve yukarı olan kimse oruç tutmaya güç yetirse de yetirmese de oruç tutmama konusunda muhayyerdir. Eğer arkadaşlarıyla birlikte yolculuğa çıkar da arkadaşlarının çoğu oruçsuz ise ve kendisinin yiyecek ve içecek nafakası da ayrıysa oruç tutması daha iyidir. Çünkü Allah (cc) mutlak olarak “…Oruç tutmanız daha hayırlıdır."(Bakara/184) diye buyuruyor. Aksi olursa yani kişinin yolculuk nafakası oruçsuz olan arkadaşlarıyla karışıksa ve oruç tuttuğu takdirde iftar edecek yemeği bulamayacaksa seferi olduğu günü oruçsuz geçirmesi daha iyidir.

 5- Hamile veya süt emziren kadın; böyle bir durumda olan kadın oruç tuttuğu takdirde kendi nefsine bir zarar gelmesinden korkarsa oruç tutmayabilir. Sonrasında kazasını yapar. Fakat kendisine değil de çocuğuna bir zarar gelmesinden dolayı oruç tutmazsa hem kazasını yapar hem de fidye verir.

6- Kendisini zorlayan bir işte çalışan kimse; orucun tutulmamasıyla ilgili ruhsatlar yukarı zikredilenlerden ibarettir. Fakat bazı âlimler bu ruhsatlara bir de zor işlerde çalışan kimseleri dâhil etmiştir. Bazı Hanbeli imamları der ki: Eğer kişinin çalıştığı iş çok zorsa ve işi terk etmesine geçim sıkıntısına sebebiyet verecekse orucunu bozar daha sonra kazasını yapar. Bu durumda olan kimse geceden niyetini getirir zorlandığı yerde orucunu bozar.