TEKNOLOJİ SERVİSİ

İlk Karadelik Görüntüleri

2019’un en çok akıllarda kalan bilimsel fotoğrafı bir karadeliğe ait. Dünya’ya yaklaşık 55 milyon ışık yılı uzaklıktaki Messier 87 ya da kısaca M87 olarak adlandırılan bir gökadanın merkezinde yer alan karadeliğin fotoğrafını elde etmek için, dünya genelindeki çeşitli radyo teleskopları eş zamanlı olarak çalışıp bir milyon gigabaytın üzerinde veri topladı. Karadelik, beklendiği gibi ışık halesinin ortasında gölge gibi görünüyor.

Ay’ın Görünmeyen Yüzünde Uzay Aracı

Çin, ocak ayında Ay’ın Dünya’dan görünmeyen yüzüne uzay aracı indirdi. Chang’e-4 adı verilen uzay aracı çeşitli ölçümler ve bilimsel deneyler yapmaya devam ediyor. Çin mitolojisindeki Ay tanrıçasının adı verilen uzay aracı, Ay’ın etrafında dönen bir uydu aracılığıyla Dünya ile iletişim kuruyor. Çünkü radyo dalgaları aracılığıyla Ay’ın görünmeyen yüzüyle doğrudan iletişim kurmak imkânsız.

Yıldızlararası Uzaydan Gelen Kuyrukluyıldız

Kırımlı amatör gökbilimci Gennady Borisov 30 Ağustos’ta bir kuyrukluyıldız keşfetti. Daha sonraları yapılan çalışmalar 2I/Borisov adı verilen kuyrukluyıldızın Güneş Sistemi’nin dışından gelen bir ziyaretçi olduğunu gösterdi. Dünya’nın yaklaşık 290 milyon kilometre yakınından geçen kuyrukluyıldız saatte yaklaşık 160.000 kilometre hızla yeniden yıldızlararası uzaya doğru yol almaya devam ediyor.

Göktaşından Toplanan Örnekler

Japonya’ya ait Hayabusa 2 sondası şubat ayında Ryugu adlı göktaşından örnekler topladı. Ayrıca temmuz ayında göktaşının yüzeyinde ufak bir patlama gerçekleştirdi ve etrafa saçılan malzemelerden de örnekler topladı. Hayabusa 2 topladığı örneklerle beraber gelecek yıl Dünya’ya dönecek.

Tükenmekte Olan Türler

Dünya’daki biyoçeşitlilik üzerine bugüne kadar yapılmış en kapsamlı çalışma, insan etkinliklerinin doğa üzerindeki etkisinin tahmin edilenden çok daha kötü olduğunu gösterdi: yaklaşık bir milyon canlı türü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.

Bu durum türlerin yok olma hızının son on milyon yıldaki ortalamanın onlarca hatta belki de yüzlerce katına çıktığı anlamına geliyor.

Kızamık Salgınları

Geçtiğimiz yıl kızamık vakalarında artış görüldü. Sadece Avrupa’daki vakaların sayısı 90.000’in üzerinde. Dünya genelinde Dünya Sağlık Örgütüne (WHO) “rapor edilen” vakaların sayısı 440.000’i geçiyor. Üstelik tahminlere göre her on kızamık vakasından sadece biri WHO’ya rapor ediliyor. Veriler, aralarında Ukrayna, Brezilya, Madagaskar ve Filipinler’in de bulunduğu çeşitli ülkelerdeki vakaların salgın düzeyinde olduğunu gösteriyor.

Klasik Bilgisayarlardan Daha Hızlı Kuantum Bilgisayarı

Google araştırmacıları kendi geliştirdikleri bir kuantum bilgisayarını kullanarak belirli bir görevi klasik bilgisayarların yapabileceğinden çok daha hızlı gerçekleştirmeyi başardıklarını açıkladı. Kuantum bilgisayarı ile çözülen problemin pratik amaçlar için yararlı olması beklenmiyor. Ancak yapılan çalışma, kuantum bilgisayarlarının çeşitli görevleri klasik bilgisayarlardan daha hızlı yapmasının gerçekten de mümkün olduğunu göstermesi bakımından önemli görülüyor. Günlük hayatımız için yararlı görevlerde klasik bilgisayarlara üstünlük kuracak kuantum bilgisayarlarınınsa ancak onlarca yıl sonra geliştirilebileceği düşünülüyor.

Yeni Gen Düzenleme Yöntemi

CRISPR adlı gen düzenleme yöntemiyle iki Çinli bebeğin genleriyle oynanması 2018’in en çok konuşulan bilimsel olaylarından biri olmuştu. Gen düzenleme yönteminin insanlarda kullanılması üzerine tartışmalar süredursun araştırmacılar yeni gen düzenleme yöntemleri geliştirmeye devam ediyor. 2019 yılında geliştirilen ve “birincil düzenleme” adı verilen yeni bir yöntem CRISPR’a göre hem daha doğru hem de daha verimli bir biçimde gen düzenlemeye imkân veriyor.

Ebola Salgını

Kongo’da Ağustos 2018’de başlayan Ebola salgını 2019 yılında daha da büyüdü. Salgının sebep olduğu ölümlerin sayısı 2200’ü geçti. İnsan sağlığı açısından ele alındığında tarihin en büyük ikinci Ebola salgını olsa da, bölgedeki siyasi istikrarsızlık sebebiyle, bugüne kadar baş edilmekte en çok zorlanılan salgın olduğu düşünülüyor. Yine de araştırmacılar hastalığı tedavi etmek için dört ayrı ilaç geliştirmeyi başardı. İlk testler, ilaçların ikisinin başlangıç aşmasındaki Ebola vakalarının %90’ında başarılı olduğunu gösterdi.

Elektronik Sigaralar

İlk çıktıklarında elektronik sigaraların normal sigaralar göre “daha sağlıklı” olduğu düşünülüyordu. Ancak elektronik sigaralar da zannedildiği kadar masum değil. 2019 yılında ABD’de 2000’den fazla elektronik sigara kullanıcısı akciğer zedelenmesi sebebiyle hastanelik oldu, 50’den fazlası hayatını kaybetti. Henüz kesin olarak bilinmemekle birlikte zedelenmelerin sebebinin kısaca THC olarak adlandırılan tetrahidrokanabinol adlı bir bileşik olduğu düşünülüyor.

Tedavi Edilen AIDS Hastası

Mart ayında bir AIDS hastasının uygulanan tedavi sayesinde HIV virüsünden tamamen kurtulduğu açıklandı. HIV virüsüne karşı dayanıklı kök hücrelerin hastaya nakledilmesini temel alan yöntem ile daha önce 2009 yılında başka bir hasta daha sağlığına kavuşmuştu.

Kötü Beslenmeyle Savaşan Mikroorganizmalar

Yetersiz beslenen çocuklar daha sonraları yeterli beslenseler bile tam anlamıyla gelişmiyor, kısa kalıyorlar. Bilimsel çalışmalar bu durumun nedeninin çocukların bağırsaklarındaki mikroorganizmaların olgunlaşmamasıyla ilgili olabileceğini göstermişti. Geçtiğimiz yıl bir grup araştırmacı özellikle bağırsaktaki yararlı mikroorganizmaların gelişmesini sağlayan düşük maliyetli, erişimi kolay bir katkı malzemesi geliştirdi. İlk testler olumlu sonuç verdi.

Kaynak, TÜBİTAK