Elektrikteki Zarar Vatandaşı Vuracak

Elektrik fiyatları üzerindeki kayıp/kaçak baskısı ve maliyete etki oranları azalmadan şimdi de toptan elektrik ticareti yapan şirketlerden teminat alınmadığı için meydana gelen batak külfeti vatandaşa fatura edilecek.

 

Vatandaşın cebini yakacak olan bu konunun detaylarını Habertürk`ten Güntay Şimşek yazdı. İşte kurumsallığı olmayan toptan elektrik ticareti yapan şirketlerden kaynaklanan bu zararların nasıl oluştuğu ve sonuçlarıyla ilgili detaylar...

Batık zararları ilk önce Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi`nde (PMUM) işlem yapan üretim ve dağıtım şirketlerine fatura ediliyor. Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği`ne (DUY) göre uygulanan "Sıfır Bakiye Düzeltme Tutarı" olarak piyasa katılımcılarına tahakkuk ettirilen bu rakamlar ise daha sonra vatandaşın faturasına yansıtılacak.

 

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) toptan elektrik şirketleri kurulurken, bu konuda sağlıklı bir düzenleme yapmamış ve herhangi bir teminat zorunluluğu getirmemiş. Durum böyle olunca bu alanda açık gören herkes toptan şirket kurabilmiş. Toptan ticaret şirketleri kâğıt üzerinde elektrik alıp/satıp para kazanıyor.

 

Üretim tarafı olmayan toptan elektrik ticareti yapan şirketler, teminat olmadan elektriği satın alıp, serbest tüketici olarak ifade edilen, ayda 25 bin kilovat saat tüketen herkese elektrik satabiliyor. Ayda 800 TL üzerinde tüketimi olan tüm tüketiciler de müşterileri konumunda ve Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi`nin (TEİAŞ) yönetimindeki PMUM`dan aldıkları elektriği müşterilerine satıyorlar. PMUM da bunlara ay sonunda bir fatura kesiyor. Bunlar da tüketiciye fatura kesip, tahsil ettikleri rakamı TEİAŞ`a ödüyorlar.

 

Elektrik fiyatları halihazırda saatlik değişkenlik gösterdiği için, saatlik olarak belirleniyor. Saatlik olunca da fiyatlar sürekli değişiyor. Gece elektriğin az tüketildiği saatlerde 7-8 kuruş, gündüz 15 kuruş seviyelerine kadar çıkıyor. Hatta kriz anlarında 2 TL`yi gördüğü bile oldu. Elektrik toptan şirketleri, piyasada müşteri ararken bir rekabet içerisinde hareket ederek 13 kuruşa toptan elektrik satması gerekirken bunun çok altında satış anlaşması da yapabiliyorlar. Elektrik fiyatları yüksek olduğu zaman da 20 kuruştan alıp, taahhütleri gereği ucuza satmak zorunda kalıyorlar. Bu da şirketlerin iflasına sebep oluyor. Bazı şirketler ise bu durumu fırsat bilip, iflaslarını bile bile bu işlemi yapıyor ve sonunda batıyorlar. Hesaplarını "Sıfır Bakiye" kapsamında diğer şirketler ödüyor.

 

Elektrik piyasası PMUM`da "Sıfır Bakiye" diye bir kavram var. Sıfır bakiye bu borsada PMUM`dan alınan ve satılan bütün elektriğin TL cinsinden karşılığının bir havuza atılıp, bölüştürülmesi ve bilançonun sıfırlanması anlamına geliyor. Yani PMUM`un sıfırlanması anlamına geliyor. Elektriğin teknik gerekçelerden kaynaklanan kayıplarının maliyetinin bu borsada ticaret yapan şirketler tarafından ortak karşılanmasına yönelik bir sistem. Bu amaçla kurulmuş sistemle, şimdi bu iflas eden, yüksek fiyattan alıp, ucuza sattığından dolayı iflas eden ve teminatları olmayan şirketlerin zararları, TEİAŞ tarafından diğer şirketlere yükleniyor.

 

Aralık 2011`de 40 milyon, ocakta 82 milyon, şubat ayında ise 130 milyon TL "Sıfır Bakiye Düzeltme Tutarı" olarak diğer düzgün çalışan şirketler fatura edilmiş durumda. Bu batak rakamları iflas etmiş gibi gösterilen şirketlerin ya da gerçekten iflas edenlerin sebep olduğu tutar. Bu para elektrik ticareti yapan kurumsal, doğru düzgün çalışan, iş yapan şirketlere yükleniyor. Dolayısıyla sistemin iyi çalışmaması, denetimlerin olmaması sebebiyle, yakalanan en yakın şirketlere sorumluluk yüklenerek, elektrik faturasına ek maliyet rakamı oluşturuluyor. Büyük şirketlere yaklaşık 2-3 milyon TL aylık ek fatura gelirken küçükler de bundan nasibini alıyor. Neticede vatandaşa bu rakamlar yansıtıldığında, faturalarda yaklaşık 7-8 TL`lik ilave maliyet yansıması gerekecek. TEİAŞ ise bu tür zararları özel sektöre yükleyerek, basiretli bir tüccar gibi duruş sergilemeye çalışıyor. İş, içinden çıkılmaz bir hal almış durumda. Bakalım nasıl bir çözüm bulacaklar?