Yaşanan bunca olumsuz olaylar; şiddet, kan, gözyaşı, acı ve kederlerin hüküm sürdüğü son zamanların kasvetli havasından sıyrılıp, hayatın hikmetlerle dolu gerçekliğini objektifler ile girdiğimiz kırlangıçların gizemli dünyasından yansıtmaya çalıştık.

Göçmen kuşlar türlerinden minik kırlangıçların dünyasına yelken açan İLKHA objektifleri, ibret ve hikmetlerle döndüğü, ilahi mesajı barındıran yaşamı kameralara kaydetti.

Birçok edebiyatçıya, şaire esin kaynağı olmuş; hikâye ve mısralarına taç olmuş kırlangıçların yuvalarını yapışını, ona sahip olup muhafazası için çırpınışlarını, beslenme anlarını, kısacası yaşamlarından bir bölümü an be an kaydettik.

Yaşamları, beslenmeleri ve göç edişleri hakkında yapılan araştırmalara göre kırlangıçların, soğuk havalar dışında dünyanın her yerinde yaşamaları mümkün. Göçmen türlerden olan kırlangıçlar, geniş-sivri kanatlı, çatalkuyruklu ve ötücü kuşlardır.

Kırlangıçların tespit edilen yaklaşık 100 farklı çeşidi var. Bunlardan en fazla tanınan ve görülebilen cinsler ise kaya kırlangıcı, yar kırlangıcı, ağaç, tencere ve kır kırlangıcıdır. Kırlangıçlar karnı beyaz; kuyruk, baş ve kanatları oldukça siyah, gerdan ve alnı ise kahverengi olup parlak tüylüdür. Türkçe’de kırlangıç diye isimlendirilen bu kuş türü Kürtçe’de hecîreşk ve hechecik ismiyle biliniyor.

Kırlangıçlar zayıf ayaklarından dolayı yerde fazla kalamazlar. Ama oldukça süratli ve kıvrak manevralar yaparak uçarlar. Et ve ot yiyemeyen kırlangıçlar, gagalarının geniş ve yırtmaçlı olmasıyla sadece uçan kanatlı böcek-sinek türlerini yeme özelliğe sahiptirler.

Yüce yaratıcının verdiği içgüdüleriyle hareket eden bu kuşlar, DNA’larına işlenmiş marifetle büyük bir zanaatkâr gibi yuvalarını işleyerek inşa ederler. İLKHA kameralarına yansıyan görüntülerde kırlangıçların yuvalarını inşa ederken kullandıkları teknikler, gösterdikleri beceri ve sanatkâr edaları, görenleri hayrete düşürecek, hikmete gark edecek derecede büyük.

Yuva yapma konusunda oldukça mahir olan bu kuşlar, gagalarıyla taşıdıkları çamur ve çalıardan dikkatli bir şekilde tıpkı bir sığınak misali korumalı ve emniyetli olarak yuvalarını inşa ederler.

Objektiflere yansıyan ibret ve hikmet dolu kareler insanların ruhunu mest ederken, diğer taraftan ise bu kuşlarla ilgili yaptığımız araştırmalar kapsamında kırlangıçların yaşayışı, beslenmesi ve göçleri hakkında uzmanlardan bilgiler topladık.

“Kırlangıçlar sıcakların olduğu tüm ülkelerde yaşarlar”

Kırlangıçlar hakkında bilgiler veren Batman Kanatlı Hayvanlar Koruma ve Yetiştirme Derneği Başkanı Nesih Taş, şunları söyledi:

“Bizim yöremizde yaşayan kırlangıç çeşidi, kır kırlangıçlarıdır. Gerdanları kırmızı renkte olup, çatalkuyruklu ve boyları 15 ile 23 santim arasında olur. Sıcakların olduğu tüm ülkelerde yaşarlar. Göçebe hayatı yaşayan kırlangıçlar, Türkiye’ye bahar aylarından itibaren göç ederler ve sıcaklar bitene kadar 6 ay gibi bir süre yaşadıktan sonra başka sıcak ülkelere giderler. Türkiye’ye geri geldiklerinde önceki seneden kalma yuvalarında kırık döküğü varsa tamir ederler, eğer sağlamsa 6 ay boyunca o yuvalarda yeniden yaşarlar. Yuvaları yok ise Allah-u Teâlâ’nın verdiği bir sanat ve marifetle kırlangıçlar yuvalarını yeniden inşa ederler. Kırlangıçlar 10 ile 12 yıl gibi bir süre hayatta kalırlar. Kırlangıçların tarihi Hz. Nuh’a dayanmaktadır.” dedi.

“Kırlangıçlar 8 saat hiç durmadan uçabilirler”

Kırlangıçların kesintisiz olarak 8 saat uçabildiklerini ifade eden Taş, “Yöremizde yaşayan kırlangıçlar çok uçarlar. Ayakları zayıf olduklarından dolayı fazla yürüyüp zıplayamazlar. Havada kalma süresi ortalama 8 saattir. 8 saat hiç durmadan uçabilirler. Yere fazla inmediklerinden dolayı da havadaki sinek ve böceklerle beslenirler. Ot ile beslenmezler, yavruları için de havada yakaladıkları sinek ve böcekleri yem olarak götürürler. Yerde sadece su ve çamur ihtiyaçlarını karşılayıp tekrar havalanırlar.” şeklinde konuştu.

“Kırlangıçlar toplu bir şekilde göç ederler”  

Kırlangıçların 6 ayda bir senede iki defa yumurtladıklarını söyleyen Taş, “Türkiye de yaşadıkları 6 ay boyunca ilk geldiklerinde sağlam bir yuva yaparlar. Yaptıkları yuvalarda yumurtlarlar ve kuluçkadan sonra yavrularını büyütüp göçe hazırlanırlar. Kırlangıçların dişisi öldüğünde erkek kırlangıç diğer hayvanlar gibi değil, bir müddet hayata küser. Başka bir dişi kendisine hemen bulmaz. Yalnız kalan erkek kırlangıç önce yuvaya tek gider ondan sonra kur yapıp kendisine bir dişi kırlangıç bulur. Kırlangıçların göçleri toplu bir şekildedir. Allah-u Teâlâ’nın kendilerine vermiş olduğu içgüdüyle, düzenle, belli bir tarihte göç ederler. Türkiye’nin sıcak bölgeleri hafif soğumaya başladığından itibaren başka ülkelerin sıcak bölgelerine göçe başlarlar.” ifadelerini kullandı.  

“Kırlangıçlar göçten sonra, tekrar yuvarına göç ederler”

Kırlangıçların uğrak yerlerinden olan Kuyubaşı (Cegeluye) köyü sakinlerinden Aydın Gönülaçar ise bu kuşlarla ilgili yıllar öncesi bir anısı şöyle anlattı:

“25 yıl evvel bizim evin salonunda bir çift kırlangıç yuva yaptı. Biz de kıyamadığımızdan evin içinden çıkarmadık. Evimizi kirletmesinler diye yaptıkları yuvanın altına gelecek şekilde bir tenekeyi tavana çiviledik. Kırlangıç orada yumurtladı, kuluçkaya yattı ve yavrularını çıkardı. Kırlangıç çiftini sevdiğimizden dolayı çocuklarımın hazırladığı boncuk kolyesini dişi kırlangıca taktım.  Boynundaki boncuklarla yavrularını büyütüp göç zamanı gelince göç ettiler. 6 ay sonra boynunda boncuklarıyla kırlangıç çifti önceki sene yaptıkları yuvaya tekrar döndüler. Büyüklerimiz hep derdi; kırlangıçlar göç mevsiminde geri döndüklerinde önce eski yuvalarına uğrarlar, eğer yuva yerindeyse yine 6 ay boyunca orada kalır ve yumurtlarlar.” (M. Sait Çelik – İLKHA)