Kanada’nın Yukon Bölgesi'nde uzun süredir uykuda olduğu sanılan büyük bir fay hattı, son araştırmalarla yeniden gündeme geldi. Victoria Üniversitesi’nin (UVic) yürüttüğü yeni bir çalışma, kuzeybatı Kanada’da yer alan Tintina Fayı’nın ciddi bir sismik tehdit oluşturabileceğini ortaya koydu.
Yaklaşık 1.000 kilometre boyunca uzanan Tintina Fayı, bölgeyi kuzeybatı yönünde kesiyor ve jeolojik süreçler boyunca toplamda 450 kilometrelik yatay kaymaya uğramış durumda. Onlarca yıl boyunca bu fayın 40 milyondan fazla süredir hareketsiz olduğu düşünülüyordu. Ancak uydu, uçak ve drone destekli gelişmiş topoğrafik görüntüleme teknikleri sayesinde, Dawson City yakınlarındaki 130 kilometrelik bir bölümünde son 2.6 milyon yılı kapsayan Kuaterner Dönemi içinde birçok büyük depremin izine rastlandı. Bu da fayın hâlâ aktif olabileceğini ve gelecekte ciddi depremler yaratabileceğini gösteriyor.
UVic’ten yeni mezun doktora öğrencisi ve araştırmanın baş yazarı Theron Finley, "Son yirmi yılda Tintina Fayı boyunca 3 ila 4 büyüklüğünde birkaç küçük deprem kaydedilmişti, fakat bu büyüklükte depremler büyük bir kırılma potansiyeline işaret etmiyordu," dedi. "Ancak yüksek çözünürlüklü verilerin yaygınlaşmasıyla, bölgedeki eski depremlerin izlerini tekrar inceledik."
Yüzeyde Gizlenen Deprem İzleri
Büyük ve sığ depremler genellikle yeryüzünü yararak “fay sırtı” adı verilen uzun, ince yükseltiler oluşturur. Bu yapılar binlerce yıl boyunca peyzajda kalabilir ancak Kanada gibi yoğun ormanlarla kaplı bölgelerde tespit edilmeleri oldukça zordur. Bu yüzden yüksek çözünürlüklü topoğrafik verilere ihtiyaç duyulur.
UVic, Kanada Jeoloji Araştırmaları Kurumu ve Alberta Üniversitesi’nden araştırmacılar; uydu görüntülerinden elde edilen ArcticDEM veri seti ile uçak ve drone tabanlı lazer tarama (lidar) sistemlerini kullanarak bu fay sırtlarını belirledi. Dawson City'nin 20 kilometre yakınından geçen bir dizi fay sırtı tespit edildi. 2.6 milyon yıl yaşındaki buzultaşlarının fay boyunca 1000 metre, 132.000 yıl yaşındaki diğer yapıların ise 75 metre yatay kaymaya uğradığı görüldü. Bu, Kuaterner boyunca birçok büyük depremin meydana geldiğine işaret ediyor. 12.000 yıl yaşındaki arazi şekillerinde ise böyle bir kayma görülmemesi, bu tarihten bu yana büyük bir kırılmanın olmadığını gösteriyor.
Araştırma, fayın yılda ortalama 0.2 ila 0.8 milimetrelik gerilim biriktirdiğini ve bu durumun gelecekte büyük bir deprem riskine yol açabileceğini ortaya koyuyor.
Yaklaşan Deprem Riski
Finley, "Verilere göre Tintina Fayı üzerinde gelecekte 7.5 büyüklüğünü aşabilecek depremler olabilir," dedi. “Son 12.000 yılda yaklaşık 6 metrelik bir ‘kayıp kayma’ birikti. Bu enerjinin serbest kalması büyük bir depreme neden olabilir.”
Bu büyüklükte bir deprem Dawson City’de ciddi sarsıntılara yol açabilir ve otoyollar ile madencilik altyapısını tehdit edebilir. Ayrıca bölge, depremlerle tetiklenebilecek heyelanlara da yatkın. Dawson City’nin hemen kuzeyindeki Moosehide heyelanı ile Yukon Nehri’nin karşısında yer alan Sunnydale heyelanı, hâlâ aktif tehlikeler barındırıyor.
Kanada’nın Ulusal Sismik Tehlike Modeli (NSHM), Yukon’un merkezi için büyük depremleri dikkate alıyor; ancak Tintina Fayı henüz tanımlanmış bir sismojenik kaynak olarak kabul edilmiyor. Bu yeni bulguların, NSHM’ye entegre edilerek deprem yönetmelikleri ve kritik altyapı standartlarında kullanılacağı bildirildi. Bulgular ayrıca yerel yönetimler ve afet yönetim birimleriyle paylaşılacak. Amaç, bölge halkının olası büyük bir depreme karşı daha hazırlıklı olmasını sağlamak.
