Ana-Babaya ihsanda bulunmak

Kuran`ı Kerim, ana-babaya ihsan konusuna büyük önem vermiştir. Evladın ana-babaya karşı ne gibi görevleri olduğunu ve ne yapması gerektiğini anlatan pek çok ayeti kerime vardır. Sadece konularını ayırarak ayetleri sayarsak büyük bir liste karşımıza çıkar.

Ana-baba iyi yolda olmasalar bile onlarla dünyada iyi geçinilmesi ve rahmetle, rıfkla muamele edilmesi gerektiği emredilmiştir. İbrahim aleyhisselamın, putperest olan babasına karşı konuşmasında “babacığım” diye saygın bir ifadeyle hitap etmesi ve bu “babacığım” ifadelerinin konuşmada sürekli her cümlede tekrarlanması, her zaman örnek alınması gereken bir üsluptur. 

İsra Suresi`nin 23. ayetinde, ana-babaya “of!” demenin yasak edildiği vurgulanırken, Ahkaf Suresi`nin 17. Ayetinde de ana-babasına “of be size!” diyen kâfir evlattan örnekler verilir. “Of!” ifadesinin, her türlü kaba ve yakışıksız söz için örnek olduğu tüm tefsirlerin ortak açıklaması olarak belirir.

“Vaktiyle Biz, İsrail oğullarından; ‘yalnızca Allah`a ibadet edeceksiniz, ana-babaya, yakın akrabaya, yetimlere, yoksullara iyilik edeceksiniz` diye kesin söz almış ve ‘insanlara güzel söz söyleyin, namazı kılın, zekâtı verin` diye de emretmiştik. Sonunda bir azı müstesna, yüz çevirerek dönüp gittiniz.” (Bakara, 83)

“İyilik, yüzlerinizi doğu ve batı tarafına çevirmeniz değildir. Asıl iyilik, o kimsenin yaptığıdır ki, Allah`a, ahiret gününe, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanır. Yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara, dilenenlere ve kölelere sevdiği maldan infak eder, namaz kılar, zekât verir. Anlaşma yaptığı zaman sözünü yerine getirir. Sıkıntı, hastalık ve savaş zamanlarında sabreder. İşte doğru olanlar, bu vasıfları taşıyanlardır. Muttakiler ancak onlardır.” (Bakara, 177)

“Allah`a ibadet edin ve O`na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana-babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya, ellerinizin altında bulunanlara iyi davranın; Allah, kendini beğenen ve daima böbürlenip duran kimseyi sevmez.” (Nisâ, 36)

“De ki: ‘Gelin Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım: O`na hiçbir şeyi ortak koşmayın, ana-babaya iyilik edin, fakirlik korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin. Sizin de onların da rızkını veren biziz; kötülüklerin açığına da gizlisine de yaklaşmayın ve Allah`ın yasakladığı cana haksız yere kıymayın! İşte bunlar Allah`ın size emrettikleridir. Umulur ki düşünüp anlarsınız.” (Enam, 151)

“Rabbin, sadece kendisine ibadet etmenizi, ana-babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine ‘of!` bile deme; onları azarlama; ikisine de güzel söz söyle. Onlara merhamet ederek alçakgönüllülükle üzerlerine kanat ger ve: “ Ey rabbim! Küçüklüğümde onlar beni nasıl yetiştirdilerse, şimdi de sen onlara (öyle) merhamet et!` diyerek dua et.” (İsra, 23-24)

Allah`tan sonra insanın üzerinde en çok hakkı olanlar, ana babasıdır. Allah`ı bir bilip sadece O`na ibadet etmek nasıl önemliyse, ana babaya ihsanla muamele etmek de öyle önemlidir. Çünkü Allah insanın yaratıcısı, ana baba da yaratmanın sebepleridir. İnsanı besleyen, rızıklandıran Allah; yetiştiren, eğiten, şefkatle koruyup büyüten ana babadır. Bu bakımdan her şeyin başında Allah`ın birliğini tanıyıp sadece O`na kulluk etmek, sonra da ana babaya iyilikle muamele etmek gerekir.

Kuran`ı Kerim`de ve hadisi şeriflerde Allah`a ibadetten hemen sonra ana babaya iyilik etmenin zikredildiğini görmekteyiz. Bunun sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:

a) İnsanın maddî ve manevi gelişmesi için en değerli katkı, Allah`ın nimetlerinden sonra ana babanın fedakârlıklarıdır. Çünkü ana baba, çocuğun hem varlık sahnesine çıkmasının sebebidirler, hem de yetiştirip terbiye edilmesini, eğitimini sağlayan kişilerdir.

b) Çocuğun varlık alanına çıkmasının asıl ve gerçek sebebi Allah, zahiri ve hukukî sebebi ise ana babadır.

c) Allah nimetlerini karşılıksız verdiği gibi; ana baba da çocuklarının ihtiyaçlarını hiçbir karşılık beklemeden seve seve yerine getirirler.

d) Allah kuluna günahkâr bile olsa nimetler verdiği gibi; ana baba da âsi bile olsa çocuklarına desteklerini sürdürürler.

e) Allah, kullarının iyiliklerinden razı olduğu, karşılığını fazlasıyla verdiği gibi; ana baba da çocuklarının sahip olduğu imkân ve değerleri korumaya ve geliştirmeye çalışırlar.