Müminlerin hitap dili ve ahlakı

Kur'an-ı Kerim, insanların birbirlerine yumuşak söz söylemeyi, güzel bir üslupla hitap etmeyi emreder. Kötü lakap takmayı, alay etmeyi, gıybet etmeyi, iftira atmayı, yalan sözü yasaklar. Müminlerin birbirlerini onore edici, ıslah özelliği belirgin, içerik yönüyle olduğu kadar üslup yönüyle de güzel söz söyleyeni över:

"Allah'a davet eden, salih amel işleyen ve 'ben Müslümanlardanım' diyen kimseden daha güzel sözlü kim olabilir? İyilikle kötülük bir olmaz. (Sen kötülüğü) en güzel şeyle defet; o zaman (bir de bakarsın ki) seninle arasında düşmanlık bulunan kimse, sanki sıcak bir dost oluvermiştir." (Fussilet: 33-34)

Davet dilinde temel ilke, insanlara karşı iyi muamele ve güzel söz söylemektir. Muhatap ne kadar gaddar ve kaba olursa olsun mümin nezaketi elden bırakmamalıdır. Nitekim Allah (cc), Firavun'u davet etmeye gönderdiği Musa aleyhisselama ve Harun aleyhisselama şu nezaket dersini vermiştir; "ikiniz firavuna gidin ve Ona yumuşak sözle konuşun! Ola ki öğüt alır ya da korkar." (Taha: 44)

Müminlerin, özellikle büyüklerine karşı mutlaka güzel sözlerle konuşmaları gerektiğine dair bir örnek de anne ve babalara karşı kullanacakları üslupta görmekteyiz. "Rabbin sadece kendisine kulluk etmenizi, ana ve babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa, kendilerine 'of!' bile deme; onları azarlama. Onlara güzel söz söyle." (İsra: 23)

İbrahim aleyhisselamın putperest olan babasına karşı, çok saygılı şekilde ve sık sık 'babacığım' diye hitap ederek konuşması çok ilginç bir edep tablosunu önümüze koymaktadır. "Babacığım! Hakikaten sana gelmeyen bir ilim bana gelmiştir. Öyle ise bana uy ki, seni dümdüz yola çıkarayım. Babacığım! Şeytana tapma! Çünkü şeytan, Rahman olan Allah'a âsi olmuştur. Babacığım! Allah tarafından sana azap dokunup da şeytanın yandaşı olmandan korkuyorum." (Meryem: 43-45)

Allah'u Teâla, şeytanın sürekli insanları güzel söz söylemekten uzaklaştırmaya; kötü zan ve çirkin sözlerle aralarına kin ve düşmanlık sokmaya çalıştığını haber verir: "Kullarıma söyle: (birbirleri hakkında) sözün en güzelini konuşsunlar. Yoksa şeytan aralarını bozar. Çünkü şeytan, insanın apaçık düşmanıdır." (İsra: 53)

Nefsine uyup da şeytanın adımlarını takip edenler için, dünyevi zevkler, her şeyin üstündedir. Vicdanları onlara hata yapan birine karşı affedici olmayı, kötü söz söyleyene karşı güzel sözle mukabele etmeyi bildirse bile, onlar nefislerine uyup affetmemeyi veya kötü söze daha kötüsüyle karşılık vermeyi tercih ederler.

Bu insanlar, bencillikleri, kendini beğenmişlikleri, büyüklenmeleri ve şeytanın fısıltılarına kulak vermeleri nedeniyle vicdanlarının sesini dinlemez, kendilerine hatırlatılan güzel söze uymazlar: "Vicdanları da bunların doğruluğuna tam bir kanaat getirdiği halde, zulüm ve kibirlerinden ötürü onları bile bile inkâr ettiler. Bozguncuların sonunun nasıl olduğuna bir bak!" (Neml: 14)

Bazen insan muhataplar tarafından münakaşa ortamına, güzel olmayan söz ve tavırlar sergilenmesine, muhatabın da kışkırtmasıyla uygun olmayan sözler dilinden dökülebilir. Bu gibi kaba söz ve davranışlar, muhataplarımızın bizden uzaklaşmasına, yakınımızdakilerin de etrafımızdan dağılmasına sebep olabilir. İşte bu durumlarda hemen Allah'ın yardımına ve rahmetine sığınmalıdır: "Allah'tan bir rahmet ile sen onlara yumuşak davrandın. Şayet kaba ve katı yürekli olsaydın, hiç şüphesiz, onlar etrafından dağılıp giderlerdi. Şu halde onları affet; bağışlanmaları için dua et." (Âli İmran: 159)

İnsan, yaratılışı gereği güzel sözden, sevgi ve saygıdan hoşlanır, zevk alır. Güzel sözler, karşıdaki insan için olduğu kadar, konuşan için dahi huzur ve mutluluk vesilesidir; her ibadette olduğu gibi, esas karşılığı ahirette alınacak olması yanında dünyada da peşin ödüllerin alındığı hayırlardır. Sözün en güzeline uyanlara müjdeler vardır.

Güzel söz sahibi, Sadece ahirette değil, dünyada da huzur içinde, izzetli ve onurlu bir şekilde, yaşar: "Erkek olsun kadın olsun, kim mümin olarak salih amel işlerse, onu mutlaka güzel bir hayatla yaşatırız ve onların mükâfatlarını yapmakta olduklarının en güzeliyle veririz." (Nahl: 97)