Ticarette meşru ve gayrimeşru reklamcılık

 Ticaret, Allah`u Teâla`nın insanlara bahşetti­ği en kıymetli nimetlerden biridir. İstisna tutulmaksızın kulların tamamına bahşedilen bu nimet; helal yollarla elde edildiğinde, başkasının hakkına girilmediğinde ve meşru yollarla yapıl­dığında daha fazla bereketlenip büyük ecirler elde edilmektedir. Ticaretin en önemli alanla­rından biri olan reklamcılık da 21. Yüzyılın ol­mazsa olmazlarından olmuştur. Öyle ki iletişim fakültelerinde bu alan için özel bölümler tahsis edilmiş, artık kendi başına bir sektör haline gel­miştir. Dolayısıyla hayatımızın bir parçası haline gelen reklamcılıktan, islamın belirlediği meşru çizgiler içerisinde faydalanmak gerekir.

Günümüzde maalesef islami medya dâhil olmak üzere reklam hususunda şer`î ölçülere dikkat eden yayınlar oldukça azdır. Kuruluş aşamasında radikal bir çıkışla başlayıp sonrasın­da paranın şehvetine kapılan onlarca TV kanalı, radyo, gazete ve dergi bulunmaktadır. Şunu belirtmekte fayda var; İslam`da söz konusu gayri meşru reklamları alma zorunluluğunu hisset­tirecek hiçbir dayanak yoktur. Geriye kalan yayınların islami olup olmaması hiçbir şeyi de­ğiştirmez. Dolayısıyla medya aracılığıyla islami hizmette bulunmamak, gayri meşru bu reklam­ları vermekten daha hayırlıdır. Bu bakımdan reklamcılıkla ilgili şu hususlara dikkat edilmesi gerekir;

1- Alınan reklam teklifleri, İslam`ın haram kıldığı yiyecek, içecek, giyecek ve diğer mal­lardan biri olmamalıdır. İnsanları fuhşiyata sürükleyen ve ifsada yol açan her türlü reklam çeşidi haramdır. Bu harama da sadece reklamı veren kişi değil, alan yazılı ve görsel medya sahipleri de ortaktır.

2- Kadınlar, başta reklamcılık olmak üzere cahiliye döneminde olduğu gibi birçok alanda ticari birer meta haline getirilmiştir. Köle ola­rak her türlü alanda kullanılmaya çalışılmakta­dır. İçerisinde bulunduğumuz bu modern kö­lelik çağında kadınların uygunsuz kıyafetlerle her yerde teşhir edildiğine şahitlik etmekteyiz. Dolayısıyla bayanların avret yerlerinin reklam­cılık vb. alanlarda teşhir edilmesi caiz değildir.

3- Reklamcılık sektöründe herhangi bir gerekçe olmaksızın “sırf kadın sesi olsun” diye bayanların sesini kullanmamak, takvanın gü­zelliğindendir. İslam âlimleri genel itibariyle seslerini inceltmedikleri sürece kadın sesinin avret olmadığını bildirmektedir. Ancak bu husus, kendilerinin erkekler gibi seslerinin mutlak bir şekilde kullanılması gerektiği anla­mına gelmemektedir.

4- Yaşadığımız ülkede olduğu gibi genel iti­bariyle faiz, tarihin hiçbir döneminde bu kadar normalleştirilmemiş, bu kadar dikkat çekici reklamlarla teşhir edilmemişti. Türkiye`de yayın yapan medya kuruluşları arasında faiz reklamı almayan kanallar yok denecek kadar azdır. Bir ülke için bundan daha büyük bir musibet olmasa gerek! Efendimiz bir hadisi şerifinde “Faiz yetmiş üç çeşittir. En hafifi kişinin an­nesiyle zina yapması gibidir...” (Hakim) diye buyurmaktadır. Dolayısıyla reklamlar, faizin en düşüğünden dahi beri olmalıdır. Bu şekilde gelen her türlü reklam çeşidi reddedilmelidir.

5- Peygamber (aleyhissalatu vesselam) sa­tılan mallarda bulunmayan özellikleri, varmış gibi teşhir edilmesini “Bizi aldatan bizden değildir” (Müttefekun aleyh) hadisiyle yasak­lamıştır. Reklamcının amacı, malı en güzel şekilde sunmaktır. Dolayısıyla reklamcılar, mevcut olmayanla değil, mevcut olanı sunarak görevlerini yapmalıdırlar.

6- Müslümanlar sattıkları malların rekla­mını yaparken Müslüman kardeşine zarar ver­mekten uzak durmalıdır. Kişinin kendi malını övmesi ve güzel bir şekilde sunarak teşhir etme­sinde herhangi bir sakınca yoktur. Ancak kendi malını överken, kardeşinin malını yermesi, uy­gunsuz bir şekilde vasfetmesi caiz değildir.

Tüccarlar ne yaparlarsa yapsınlar, hangi yollara başvururlarsa başvursunlar Allah`ın kendilerine takdir ettiklerinin dışındakini elde edemezler. Efendimiz (aleyhissalatu vesselam) derki: Hiç kimse, nasibinden fazla rızka kavu­şamaz. Rızkına kavuşup yemedikçe de ölmez. İstemese de rızkı kendisine verilir. (Hâkim) Dolayısıyla her yerde olduğu gibi hayatımızın en önemli sosyal parçasından biri olan ticarette de ahlakı ve samimiyeti göz ardı etmemeliyiz.