El Faşir bir zamanlar tarımın ve hayvancılığın nefes aldığı bir şehirdi; çevresinde darı ve mısır tarlaları, susam alanları, hurma ve muz bahçeleri uzanıyordu. Deve ve büyükbaş hayvan kervanları şehir dışından gelerek bir kentsel pazarda mallarını satıyor, tüccarlar buradan alıp başka bölgelere pazarlıyordu.

Şehir, Darfur’daki diğer kentlere tahıl ve meyve dağıtımında bir düğüm noktası, hayvan (özellikle deve) ticaretinde bir hedef konumdaydı; çölde otlayan develer şehre sürülüyor, oradan canlı olarak Mısır ve Libya’ya sınır ötesi yollarla gönderiliyordu.

Şehir tahıl, portakal “Abu Sarra”, limon, sarımsak, soğan ve büyükbaş hayvanların Cebel Mara, Katum ve Tawila gibi yerlerden gelip geçtiği bir dağıtım merkeziydi. İngiliz Encyclopaedia Britannica bu kenti 24 Eylül 2025 tarihli “kentler” bölümünde “tarihi kervan merkezi” ve “tahıl ve meyve pazarlama merkezi” olarak tanımladı. Bu özellikler, yollar açık ve pazarlar güvenli olduğunda bölgesel bir gıda sepetinin durmaksızın dönen halkası hâline gelmesini sağlamıştı.

Faşir'in ticari zemininde, UNAMID (Darfur’daki Birleşmiş Milletler‑Afrika Birliği Misyonu) lojistik ve hizmet ayağı olarak bir ivme kazandırmıştı. 8 Aralık 2022 tarihli BM Genel Kurulu’na sunulan bir rapora göre, Faşir’daki lojistik üs birçok sektöre bölündü ve bu durum kent ekonomisine milyonlarca dolarlık katkı sağladı. Ama bu döngü, HDK milislerinin kente ve çevresine yönelik belgelenmiş geniş çaplı saldırıları, yolların kesilmesiyle kırıldı. Afrika Kriz Grubu’nun 24 Haziran 2024 tarihli “Faşir'deki Kırıcı Savaşın Durdurulması” başlıklı kapsamlı raporu, kuşatmanın ekonomik çöküşü tetiklediğini, ticaretin durduğunu, fiyatların eşi görülmemiş seviyelere yükseldiğini ortaya koydu.

Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi’nin “Erişim Durumu – Ağustos 2025” başlıklı raporuna göre kentte temel mal akışı ciddi şekilde engelleniyor. Bu da her mal için “yol vergisi” niteliğinde bir risk ve gecikme primi doğuruyor. World Food Programme’nin “Pazar İzleme – Ağustos 2025” raporu, Faşir ve Kaduqli’nin ülkede fiyat artışında lider konuma yükseldiğini belirtti. Rapora göre, Temmuz 2024’e kıyasla Faşir'de fiyatlar %164 oranında arttı; buğday unu kilosu 6 524 sudan £’na yükseldi (%38 aylık artış, %135 yıllık artış), darı 2 324 sudan £/kg oldu (%42 aylık, %88 yıllık artış). Yerel gıda sepeti 3 365 sudan £ değerine ulaştı (%26 aylık, %108 yıllık artış). Yer fıstığı ortalama fiyatı 105 058 sudan £/çarşa ile %36 aylık ve %98 yıllık artış kayıt etti; yakıt fiyatlarında benzin %6, dizel %12 oranında arttı. Girdi olduğunda günlük ücretler küçük oranlarda artmışken sudan dinarı döviz kuru paralel piyasada 3 700 seviyesine düşmüş durumda; yani günlük gelir, dünkü ihtiyaçların bile altına indi.

Faşir'in ekonomi sistemi günlük gelir ve hızlı para devrine dayanıyordu; bu sistem çöktüğünde etki hemen hissedildi. 12 Kasım 2024 tarihli bir araştırmaya göre, kentteki kentsel hanehalklarının %31’i yerinden edilmiş durumda ve temel engel gıda alamama. Güvenlik gerekçesiyle tarımdan vazgeçilmiş, tacirler kaçmış, hayvanlar ya telef olmuş ya çalınmıştı. Kuşatma resmî olarak “açlıktan yerinden edilme” sürecine dönüştü; 1 Ağustos 2024’te Erken Uyarı Ağı, Faşir’deki bir bölgenin beşinci seviye açlık durumunda olduğunu bildirdi; 5 Eylül 2024’te bu durumun sürdüğü ve daha da yayılabileceği belirtildi. 3 Temmuz 2025’te Médecins Sans Frontières tarafından yayımlanan rapor, dokuz milyon insanı aylık en az 150 000 ton gıdaya ihtiyaç duyduğunu açıkladı. Takip eden aylarda, milislerin kontrolü sonrasında Faşir de “iki kez öldürülmüş” bir şehir oldu — bir kez silahla, bir kez ekmeği kesilerek.

Muhabir: HAMZA DURMAZ