Bu anlaşmaya göre, Yeni Kaledonya Fransa’ya bağlı kalacak ancak yeni bir “devlet” olarak tanınacak.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, X platformunda yaptığı paylaşımda “Cumhuriyet içinde Yeni Kaledonya Devleti: Bu bir güven bahsi,” diyerek anlaşmayı “tarihi” olarak nitelendirdi.
Daha sonra anlaşmayı imzalayan tarafları kabul eden Macron, “İki anlaşma ve üç referandumun ardından Yeni Kaledonya, sizin imzaladığınız bu belgelerle geleceğine dair Fransa ile barışçıl bir ilişki içinde yeni bir sayfa açıyor,” dedi. Macron, Fransa yanlısı güçler ile bağımsızlık isteyenler arasındaki çıkmazı aşmak için bu görüşmeleri başlatmıştı. Yeni Kaledonya’dan seçilmiş yetkililer ile siyasi, ekonomik ve sivil toplum liderleri, anayasal bir çerçeve belirlemek üzere Paris yakınlarında bir araya geldi.
10 günlük görüşmelerin ardından taraflar, “Yeni Kaledonya Devleti”nin kurulması konusunda uzlaştı.
Denizaşırı Bölgeler Bakanı Manuel Valls, bu anlaşmayı “Fransa ile Yeni Kaledonya arasındaki bağları sürdüren ancak adaya daha fazla egemenlik tanıyan akıllıca bir uzlaşma” olarak tanımladı. Öncelikli hedefin ise Yeni Kaledonya’nın ekonomik toparlanması olduğunu belirtti.
Geçtiğimiz yıl yaşanan şiddet olaylarında 14 kişi hayatını kaybetmişti ve olayların Yeni Kaledonya ekonomisine maliyeti 2 milyar avro (2,3 milyar dolar) olarak hesaplanmış, bu da GSYİH’nın %10’unun silinmesine yol açmıştı.
Fransa Başbakanı François Bayrou da Cumartesi günü açıklanan anlaşmanın “tarihi boyutları” olduğunu belirtti.
Yaklaşık 270.000 kişilik nüfusu olan ve Paris’e 17.000 km uzaklıkta bulunan Yeni Kaledonya, Fransa’nın hâlâ ayrılmaz bir parçası olan birkaç denizaşırı toprağından biri. 1800’lerden bu yana Paris’ten yönetilen ada grubundaki yerli Kanak halkı, hâlâ Fransa’nın adalar üzerindeki kontrolüne karşı tepki duyuyor ve daha fazla özerklik veya tam bağımsızlık talep ediyor.
Mayıs 2024’te Paris’in uzun süreli ancak yerli olmayan sakinlere oy hakkı tanımayı planlaması üzerine isyanlar patlak vermişti. Kanak halkı, bunun kendilerini kalıcı azınlık haline getireceğinden ve bağımsızlık umutlarını yok edeceğinden korkuyordu.
Anlaşma kapsamında, Yeni Kaledonya’da gelecekte sadece adada en az 10 yıl yaşamış kişiler oy kullanabilecek.
Yeni Kaledonya’da son bağımsızlık referandumu 2021 yılında yapılmış, Covid-19’un Kanak nüfusu üzerindeki etkisi nedeniyle bağımsızlık yanlıları referandumu boykot etmişti. 2018’den bu yana yapılan üç referandumda da bağımsızlık reddedilmişti. 2021 referandumundan bu yana adada siyasi tıkanıklık yaşanıyordu.
Macron, Haziran başında Yeni Kaledonya için “yeni bir proje” istediklerini açıklamıştı.
Cumartesi günü duyurulan 13 sayfalık anlaşmada, Yeni Kaledonya vatandaşlığı oluşturulması ve bunun Fransız vatandaşlığı ile birlikte taşınabilmesi öngörülüyor. Ayrıca “Yeni Kaledonya Devleti”nin Fransa Anayasası’na dahil edilmesi ve diğer ülkelerce tanınmasının önü açılıyor.
Anlaşma, aynı zamanda adanın nikel işleme kapasitesinin yenilenmesini içeren ekonomik ve mali toparlanma paktını da kapsıyor.
Fransa parlamentosunun her iki kanadı da bu yılın son çeyreğinde anlaşmayı oylayacak ve ardından 2026’da Yeni Kaledonya’da referanduma sunulacak.
