Namazların Cem Edilmesi ve Hadislerden Deliller
Sahih hadis kaynaklarında, Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v.) seferde olmadığı halde bazı durumlarda namazları birleştirerek kıldığı rivayet edilmiştir. İbn Abbas (r.a.) şöyle aktarmıştır: “Rasûlullah (s.a.v.), korku, yolculuk veya yağmur gibi bir mazeret olmaksızın öğle ile ikindiyi, akşam ile yatsıyı birleştirerek kıldı” (Müslim, Salâtu’l-Musâfirîn, 54, Hadis No: 705).
Bu hadisin sahihliği konusunda herhangi bir ihtilaf bulunmazken, hadisin açık anlamı, namazların seferilik dışında da birleştirilebileceğini göstermektedir.
İbn Abbas’a (r.a.) bu uygulamanın nedeni sorulduğunda, “Peygamber Efendimiz (s.a.v.), ümmetine güçlük çıkarmamak için bunu yaptı” yanıtını vermiştir. Bu ifade, cem uygulamasının ümmete kolaylık sağlamak amacıyla gerçekleştirildiğini ortaya koyuyor. Ancak, İslam alimleri bu hadisi farklı şekillerde yorumlamış ve konuyla ilgili çeşitli görüşler sunmuştur.
Fıkhi Görüşler ve Tartışmalar
Dört mezhebin (Hanefî, Şafiî, Malikî ve Hanbelî) kabul görmüş görüşlerine göre, genel olarak seferilik, hastalık veya yağmur gibi belirli mazeretler dışında namazların birleştirilmesi caiz değildir. Ancak, yukarıdaki hadise dayanarak bazı fakihler, seferilik veya hastalık gibi özel durumlar olmaksızın da cem’in caiz olabileceğini savunmuştur.
İmam Nevevî, Şerhu Müslim adlı eserinde (Cilt V, s. 239), bu konuda fakihlerin görüşlerini detaylı bir şekilde aktarmış ve aralarında pek çok Şafiî alimin de bulunduğu bazı isimlerin, hadisin açık anlamına dayanarak, bu tür bir cem’in alışkanlık haline getirilmediği sürece caiz olduğunu belirttiğini ifade etmiştir. Nevevî, bu görüşün, hadisin ümmete kolaylık sağlama amacına uygun olduğunu vurgular.