KURBAN: Kurban olarak kesilecek hayvanlar, kişinin malik olduğu diğer hayvanlar gibi değildir. Normal hayvanlardan her türlü şekilde istifade edilir. Ancak kişinin kurban olarak tayin ettiği hayvanın sütünden, tüyünden, doğan yavrusundan istifade etmek uygun değildir. Aynı şekilde onu binek olarak kullanmak veya ziraat için değerlendirmek de mekruhtur. Ümmü Seleme (radıyallahu anha)'dan rivayet edildiğine göre Resûlullah (aleyhissalatu vesselam) şöyle buyurmaktadır: Kimin kesecek kurbanı varsa, zilhicce ayı(nın hilâli) girince kurbanını kesinceye kadar saçından ve tırnaklarından hiçbir şey kesmesin. (Müslim)
Hayvanın Sütünü Sağmak: Hanefi Mezhebine göre kurban kesen kişi ister fakir olsun ister zengin, hayvanın sütünü sağıp içmesi ve yününden istifade etmesi tahrimen mekruhtur. (İmam Kâsânî, Bedâiu's Sanâi' c.5 s.76) Maliki mezhebine göre tenzihen mekruh, Şafi ve Hanbeli mezhebine göre ise koyunun yavrusundan arta kalan ya da alındığı takdirde etinin eksilmesine sebebiyet vermeyen süt sağılıp, içilebilir. Tüylerle ilgili hüküm de aynıdır; eğer alınması daha faydalıysa, alınmasında bir sakınca yoktur. Ancak daha sonra bir miktar sadaka vermek gerekir. (Tuhfetü'l Muhtâc c.8 s.163)
Kurban Olarak Belirlenen Hayvanın Satılması: Şafi Mezhebine göre kurban olarak belirlenen hayvanın satılması veya iyi de olsa bir başkasıyla değiştirilmesi caiz değildir. Hanbeli mezhebine göre ise daha iyisiyle tebdil edilmesinde bir sakınca yoktur. (İbn Kudâme, El Muğnî c.11 s.112) Maliki mezhebi nezir olarak belirlenen hayvanın satışını haram olarak görürken, Hanefiler bu durumun tahrimen mekruh olduğunu söyler. (El Bedâi' c.5 s.79)
Kurban Olarak Belirlenen Hayvandan Doğan Yavruyu Satmak: Kurban olarak belirlenen hayvandan doğan yavruyu satmak Hanefilere göre tahrimen mekruhtur. Çünkü süt ve tüy gibi yavru da anneye tabidir. Eğer satılırsa, elde edilen paranın sadaka olarak verilmesi gerekir. Diğer mezhepler ise bunun haram olduğunu söyleyerek, annesi gibi kesilmesi gerektiği görüşündedir. (El Mevsûatu'l-Fikhiyyetu'l-Kuveytiyye c.5 s.97)
Kurban Olarak Kesilecek Hayvanların En Faziletlisi: Allah'u Teâla Hac ve Kurban ibadetiyle ilgili “Her kim Allah'ın nişanelerini (kurbanlıklarını) yüceltirse, şüphesiz ki bu kalplerin takvasındandır." (Hac 32) diye buyurmaktadır. Dolayısıyla kurban kesecek olan kişinin maddi imkânı yerindeyse, en büyük ve en etli olanı seçmesi daha iyidir. Mesela kurban olarak koyun seçilecekse, bunlardan boynuzlu ve eti bol olanın tercih edilmesi, en faziletli olanıdır.
Hanefi ve Şafi mezhebine göre bir kimsenin tek bir koyun kesmesi, ineğin yedi parçasından birine ortak olmasından daha iyidir. Aynı şekilde yedi koyun, bir büyükbaş hayvandan daha faziletlidir. Kurban kesiminde şu sıralamaya dikkat etmenin ecri daha fazladır; deve, inek, koyun, deveye ortak olma, ineğe ortak olma... Küçükbaş hayvanlardan koyun, keçiden daha iyidir. Erkek hayvanlardan çiftleşmeyenler, doğurmayan dişi hayvandan üstündür. Bu ikisi de yoksa ilk önce çiftleşen erkek, sonra ise doğum yapan hayvan gelmektedir. Dolayısıyla doğum yapmayan dişi, çiftleşen erkek koyundan daha iyidir. (El Mevsûatu'l Kuveytiyye c.5 s.97)
Kurban Kesen Kişi: Kurbanı, kesmesi için başkasına devretmektense kişinin kendisi kesse daha iyidir. Eğer illa başkasına devredilecekse, kesimi düzgün yapan güvenilir birine vermek gerekir. Şafilere göre gözleri görmeyen, bayan ve hünsa kurban kesmeye güç yetirse dahi erkeğe vekâlet vermesi daha iyidir. (El Muğnî c.11 s.116)
Besmele: Şafi mezhebine göre kurban keserken besmele çekmek sünnettir. Bilerek veya sehven terkedilirse, hayvan leş olmaz. Diğer mezhepler ise Besmelenin bilerek terkedilmesini caiz görmezken, unutulduğu takdirde hayvan yenilebilir. Ancak bilerek terkedilirse, hayvan leş olur. (Vehbe Zuhaylî, İslam Fıkhı Ansiklopedisi c.3 s.654)
Riyad Makaev
M. Ziya Gümüş
Mehmet Ali Gönül
Nezir Tunç
Mehmet Eşin
Dr. Bekir Tank
