Fıkhî Açıdan Sanal Ticaret

İslam dini helal olması şartıyla alışverişi mübah, başta faiz olmak üzere haksız olarak elde edilen bütün kazançları haram kılmıştır. Fıkıh kitaplarının bey`/alışveriş bölümüne bakıldığında alıcı ve satıcının mağdur edilmemesi için şeriat tarafından her türlü tedbirin alındığı açık bir şekilde görülecektir. Müçtehit imamların en küçük şer ihtimalinin dahi ortadan kalkması için adeta kılı kırk yararak telif ettikleri eserlerle, çoğunlukla insanların birbirleriyle muamele sebebi sayılan ticaretin şer`i usullere göre yapılması ve beraberinde huzur ve güvenin artması hedeflenmiştir. 

Özellikle son birkaç yıldır en fazla muhatap olduğumuz sorular, sanal ortamlarda yapılan e-ticaret ve aynı ortamlarda alınıp satılan döviz işlemleriyle ilgili meselelerdir. Daha çok, internet kullanıcıları ve bir miktar birikmiş parası bulunan kardeşlerin merak saldığı bu alışveriş türüyle ilgili asri âlimlerin ortak görüşü; alınan ve satılan malın normal alışverişler gibi şer`î usullere uygun olması yönündedir. Şeriate göre bir alışverişin meşru olması için ilk önce satılan malın helal olması gerekir. Zira (kendisinde fayda bulunan bazı mallar hariç) ayni olarak necis sayılan ve haksızca elde edilen malların satışı haram, gerçekleşen alışveriş de batıldır. İkinci olarak, sanal ortamda olsa dahi icap ve kabul, ardından da kabz-ın yani satılan mal ve alınan parada tasarruf sahibi olmanın ya hakiki ya da hükmi olarak gerçekleşmesi alışverişlerin sahih olma şartlarındandır. Elektronik ortamlarda gerçekleştirilen alışverişler kabz-i hükmi mahiyetindedir. Güvenilir olması ve yukarıda zikredilen şartların bulunmasıyla, bu ortamlarda yapılan alışveriş akdi islam âlimleri tarafından caiz görülmüştür.

Mevzu bahis ortamlardaki sarraflık yani döviz işlemleri yukarıdaki gibi bizleri mutmain eden ve soranlara hüküm verme konusunda rahat olabileceğimiz bir mesele değil. Öyle ki sık sık karşılaştığımız ve hemen hemen bütün elektronik cihazlarda reklamı bulunan forex tarzı, ülkeler arası döviz kurlarını takip ederek sanal ortamlarda takas edilen para birimlerine karşı daima şüpheci yaklaşma tavsiyesinde bulunuyoruz. Zira insanların fıkhi konulardaki yetersizliğinden dolayı günümüzdeki döviz işlemlerinde faiz riski çok daha fazladır. Bu durum hakikatten uzak hayali ortamlarda gerçekleştiğinde bu risk çok daha fazla oluyor.

NOT: Bir sonraki yazımızda e-döviz işlemi ve özellikle son bir yıldır maalesef birçok kardeşimizin içerisine düştüğü ingiliz güvenlik şirketini ele alacağım.