Dünyanın en tanınmış ifşacılarından Edward Snowden, yıllardır dile getirdiği dijital gözetim uyarılarını bu kez çok daha sert ifadelerle yineledi. Snowden’a göre Çin’de kurulan yapay zekâ destekli “şehir beyinleri” yalnızca bir ülkeye özgü bir uygulama değil; tam tersine, Batılı hükümetlerin de adım adım hayata geçirmeyi planladığı bir toplumsal denetim modelinin prototipi.
“Her hareketiniz algoritmalara besleniyor”
Snowden, modern gözetim sistemlerinin sıradan bir takip mekanizması olmaktan çıktığını vurgulayarak, “Her fotoğrafınız, her alışverişiniz, her mesajınız ve attığınız her adım; hepsi algoritmaların beslendiği veri havuzlarına akıyor. Bu algoritmalar sizin geleceğinize karar veriyor” ifadelerini kullandı.
Çin modelinin işleyişi: Puan düşüyor, hayat daralıyor
Çin’de yapay zekâ ile çalışan şehir gözetim ağları, vatandaşların nerede yaşadığını, kimleri ziyaret ettiğini, çöpünü nasıl attığını, toplu alanda nasıl davrandığını, kurallara uyup uymadığını gerçek zamanlı şekilde izliyor.
Sistemde bir kural ihlali tespit edildiğinde kameralar kişinin görüntüsünü birden fazla açıdan kaydediyor ve otomatik olarak sosyal puanı düşürülüyor. Düşen puan; seyahat özgürlüğünden kamu hizmetlerine erişime, kredi kullanımından iş başvurularına kadar hayatın tüm alanlarını daraltabiliyor.
“Trene binemeyeceksiniz, uçağa binemeyeceksiniz”
Snowden, bu modelin yalnızca Çin’e özgü olmadığını, Batı ülkelerinde dijital kimlik projeleri ve yapay zekâ destekli polislik uygulamaları aracılığıyla benzer bir yapının sessizce kurulduğunu öne sürüyor.
Snowden’ın ifadesiyle:
“Eğer davranışlarınız hükümetin ideal vatandaş profilinden sapıyorsa trene binemeyeceksiniz, uçağa binemeyeceksiniz, iş bulamayacaksınız. Kaderinize bir algoritma karar verecek.”
“Bu artık geleceğe dair bir tehdit değil”
Snowden, bu sürecin “yaklaşan bir tehlike” değil, halihazırda Şanghay ve Pekin gibi büyük şehirlerde uygulamaya konulan ve Batı’ya da dijital kimlik, ‘yanlış bilgi puanlaması’ ve yapay zekâ odaklı güvenlik uygulamaları yoluyla sirayet eden bir gerçeklik olduğunu vurguladı.
“Prototip Çin’de kuruldu, dünya kopyalıyor”
Uzmanlara göre Çin’in kurduğu sistem, hükümetlerin vatandaş davranışlarını merkezi olarak kontrol etme girişimlerine bir model sunuyor. Snowden ise toplumlara şu çağrıda bulunuyor:
“Bilgili olun, dikkatli olun. Bu sistemin kök salmasına izin vermeyin.”