İş hayatında kayıtlılığın ve şeffaflığın sağlanması, hem vergi adaleti hem de çalışanların sosyal haklarının korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Özellikle bazı işverenlerin, çalışanların gerçek kazançlarını resmi kayıtlara yansıtmaması durumu, hem devletin kaybına hem de çalışanların gelecekteki güvencesini zedelemeye yol açmaktadır. Bu sorunla mücadele etmek amacıyla yeni ve daha güçlü düzenlemeler hayata geçiriliyor.
Maaş Ödemeleri Artık Banka Kanalından
Ücretlerin şeffaf bir şekilde takibini sağlamayı amaçlayan yeni yasal düzenleme, 4 Haziran 2025'te Resmi Gazete'de ilan edilerek yürürlüğe girdi ve Temmuz ayından itibaren uygulanmaya başlanacak. Bu düzenlemeye göre, istihdam ettiği personel sayısı 3 veya daha fazla olan tüm işyerleri, çalışanlarının maaşlarını veya diğer ücret ödemelerini nakit olarak doğrudan yapamayacak. Tüm bu ödemeler, banka veya PTT gibi resmi finansal kanallar üzerinden gerçekleştirilmek zorunda olacak. Bu değişiklik, işverenlerin gerçek ücretleri bordroya tam olarak yansıtmalarını teşvik etmeyi hedefliyor.
Ödeme Yöntemlerindeki İstisnalar ve Şeffaflık Kuralı
Yeni düzenleme, maaş ödemelerinde banka kanalını esas alsa da, bazı özel durumlar için alternatiflere izin veriyor. Özellikle banka şubelerinin yetersiz olduğu veya hiç bulunmadığı bölgelerde, maaş ödemelerinin PTT aracılığıyla yapılmasına imkan tanınacak. Ancak bu durum, ödemenin şeffaf olma zorunluluğunu ortadan kaldırmıyor. Yapılan her ödemenin, banka veya PTT hesap hareketlerinde "maaş", "prim", "ikramiye" gibi neye karşılık geldiğinin açıkça belirtilmesi şart koşuldu. Bu gereklilik, ödemelerin niteliğinin net bir şekilde kayıt altına alınmasını sağlayacak.
"Kayıtlı Kayıt Dışılık" Problemi ve Hukuki Geçmişi
"Kayıtlı kayıt dışılık", işverenlerin çalışanlara ödediği yüksek ücretin bir kısmını veya tamamını resmi bordroda asgari ücret seviyesinde göstererek vergi ve prim yükünden kaçınması durumudur. Bu uygulama, hem devletin gelir kaybına neden olur hem de çalışanın emeklilik, işsizlik gibi sosyal haklarının gerçek kazancına göre değil, bordrodaki düşük ücrete göre belirlenmesine yol açar. Bu usulsüz yöntemle mücadele amacıyla ilk yasal adımlar 2008 yılında atılmıştı. 4 Haziran 2025'te Resmi Gazete'de yayımlanan yeni düzenleme ise, banka aracılığıyla ödeme zorunluluğu getirerek bu mücadelenin kapsamını ve etkinliğini artırmayı hedefliyor.
Yeni Kurallara Uymayanlara Uygulanacak Cezalar
Yeni maaş ödeme zorunluluğuna uymayan işverenler, ciddi idari para cezalarıyla karşı karşıya kalacak. SGK Eski Başmüfettişi İsa Karakaş'ın Türkiye Gazetesi'ndeki yazısında yer alan bilgilere göre, 2025 yılı için belirlenen ceza miktarları sektörlere göre farklılık gösteriyor. 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi işçiler için, banka dışı ödeme yapılan her bir işçi ve her ay başına 2.179 TL ceza uygulanacak. Deniz İş Kanunu kapsamındaki gemi adamları için bu rakam her çalışan ve ay başına 28.856 TL, Basın İş Kanunu'na tabi gazeteciler için ise her gazeteci ve ay için 36.081 TL olarak belirlendi. Ayrıca, maaş bordrosunda çalışanın imzası eksikliği gibi usulsüzlüklerin banka dışı ödeme ile birlikte tespit edilmesi durumunda, toplam ceza miktarının çalışan sayısı ve tespit edilen ay sayısına göre 312.000 TL’ye kadar ulaşabileceği de bildirildi.
