Guardian’ın Disclose ve Follow the Money ile ortak yürüttüğü araştırma, Avrupa’nın en büyük füze üreticisi olan MBDA’nın, binlerle ifade edilen sayıda işgalci israile sevk edilen ve sivil kayıplara yol açan hava saldırılarında kullanılmış olan GBU‑39 bombası için ana bileşenleri sattığını ortaya koydu.
Araştırmanın bulguları:
MBDA’nın ABD’deki fabrikası Alabama’da, Boeing tarafından üretilen GBU‑39’un hedefe yönlenmesini sağlayan “kanatları” üretiyor.
GBU‑39’dan elde edilen gelir MBDA ABD’den önce İngiltere merkezli MBDA UK’ya, oradan da Fransa merkezli MBDA grubuna ulaşıyor. MBDA UK, 2023'teki gelirlerinin %40’ından fazlasını sağlayarak büyümede ana rol oynadı; grup 2024 yılında 4.2 milyar sterlin ciro yaparak yaklaşık 350 milyon sterlin temettü dağıttı. Bu temettüler, BAE Systems (İngiltere), Airbus (Fransa) ve Leonardo (İtalya) arasında pay edildi.
Eylül ayında İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, uluslararası insani hukuk ihlali riski gerekçesiyle israile silah ihracatı lisanslarını kısmen askıya aldı. Ancak bu sınırlamada F‑35 gibi belirli platformlar dışarıda bırakıldı ve uygulama yalnızca Britanya kaynaklı ihracatlarla sınırlı kaldı. Bu şekilde MBDA ABD şubesi etkilenmedi.
Sivil kayıplarla bağlantılar:
Açık kaynaklar ve silah uzmanlarının analizlerine göre GBU‑39 bombasıyla düzenlenen saldırılarda en az 24 olay doğrulandı; bu saldırılarda 100’den fazla çocuk da dahil olmak üzere 500’den fazla sivil şehit oldu.
Saldırılar genellikle gece yapılmış, uyarı verilmemiş, okullar, çadır kentler gibi sivil barınaklara hedef alınmıştı. BM ve Amnesty International tarafından da incelenen bazı olaylar potansiyel savaş suçu olarak nitelendi.
Uzmanlar, enkazda bulunan GBU‑39’a ait kanat parçaları ve “NO LIFT ON WINGS” yazılı izlerin bombanın varlığını doğruladığını belirtti.
GBU‑39’un teknik ve lojistik bilgileri:
ABD askeri yardım programı kapsamında israile destekten gönderiliyor. 7 Ekim 2023 sonrası 4.800’den fazla, Şubat 2025 itibarıyla 2.166 adet GBU‑39 sevk edilmiş durumda.
Bombanın patlayıcı gücü hafif (250 lb altı); tek veya iki katlı binayı vuruyor, yan katları sağlam bırakıyor. Bu nedenle ABD yönetimi, özellikle Biden döneminde tercih etti. Ancak kapalı alanlarda ölümcül yangın topları oluşturuyor.
Silah satışının etik ve yasal boyutu:
MBDA, kanat üretimini Boeing için yürüttüğünü kabul etti; yasal düzenlemelere uyduklarını savundu.
Ancak kampanya yürüten kuruluşlar, MBDA’nın israile silah sağlayarak “soykırıma ortak” olduğunu savunuyor. Şirket ABD şubesi satılırsa bu ilişkinin kesilebileceği ve hükümetin bu yönde yaptırım uygulaması gibi öneriler öne çıkıyor.
UN insan hakları raportörü Francesca Albanese bu kazançların "soykırımın devam etmesinin nedenlerinden biri" olduğunu belirtti. MBDA ve Boeing metinde olarak vakalar arasında sayılmasa da raporun "buzdağının görünen kısmı" olduğu vurgulandı.
Şirketlerin açıklamaları:
MBDA, ABD operasyonunun satışı veya israile bileşen tedarikinin durdurulması konularında açıklama yapmaktan kaçındı.
BAE Systems, Airbus, Leonardo sürece yasal çerçevede hareket ettiklerini söyledi.
Boeing açıklamayı ABD hükümetine yönlendirdi; ABD Dışişleri, İsrail’in kendisini savunma hakkını desteklediğini, barış çabalarına odaklandığını belirtti.