Hafıza geçmiş yaşanmışlıkların, bilgilerin ve hayat süresince öğrenilen bilgilerin kaydedilmesi, saklanması ve geri çağırılması yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca öğrenilen bilgilerin ve yaşananların geçmişle ilişkisini bilinçli bir şekilde zihinde saklama gücü olarak da ifade edilmektedir.

Unutkanlık

Hafızada kaydedilmiş ve saklanmış olan bilgilerin, yaşananların ve tecrübelerin geri çağırılma yeteneğinin bozulması ve geri çağırılmasında yaşanan güçlükler unutkanlık olarak tanımlanmaktadır.

Unutkanlık sürekli ilişki içerisinde bulunulan kişilerin isimlerini unutmak, özel günleri unutmak, adres unutmak, ezberdeki telefon numaralarını unutmak gibi durumlarla kendini gösterebilmektedir. Ocağın altı yanarken tencereyi ocakta unutmak, kapının üzerinde anahtar unutmak, eşyaların yerlerini hatırlamada zorlanma kişilerde unutkanlık göstergelerinden bazıları olabilmektedir. Unutmak, yapılması gereken şeyleri yapmayı zamanında hatırlayamamak, bir konuşma esnasında kullanılmak istenen kelimeleri unutmak, bir bilginin öğrenilmesi sürecinde öğrenilen bilgileri unutmak ve öğrenilenleri akılda tutmanın zorlaşması, alışkın olunan işlerin yapılmasında zorlanma gibi çeşitli bilgilerin hafızadan geri çağırılamaması durumuyla kendini gösterebilmektedir.

Nedenleri

Bazı dönemlerde kişilerin günlük hayatlarında yaşadığı stres ve kaygı, üzüntü veya ani duygu değişimleri yaşatacak olaylar, kişilerin yaşamlarındaki değişiklikler (evlilik-boşanma, taşınma, iş değişikliği, doğum, ölüm), yoğun çalışma temposu, yorgunluk, dikkat problemleri ve öğrenme tekniklerinin yetersizliği, teknolojik aletlere uzun süreli maruz kalma kişilerde unutkanlık problemine neden olabilmektedir.

Ayrıca depresyon, bazı hastalıklar ve kafa travmaları, vitamin eksikliği, madde bağımlılığı, düzensiz beslenme ve yetersiz uyku kişilerde unutkanlığın ortaya çıkmasına yol açabilmektedir.

Tedavisi

Unutkanlık kişilerin günlük yaşantılarını olumsuz yönde etkileyen bir sorundur. Unutkanlık her yaştaki insanda görülebilmektedir. Unutkanlığın belirtileri ve ortaya çıkış nedenleri kişiden kişiye değişmektedir.

Unutkanlık kişinin günlük işlerinin tamamlanmasını etkileyecek düzeyde ise, çalışma, sosyal ve aile hayatında çeşitli zorluklar yaşamasına neden oluyorsa bir psikiyatri veya nöroloji uzmanının değerlendirmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Unutkanlığın erken tanı ve tedavisi ileri dönemlerde yaşanacak psikolojik ve nörolojik hastalıkların önlenmesi açısından çok önemlidir.

Unutkanlık kişilerde psikolojik veya nörolojik olduğu gibi fiziksel sebeplerle de ortaya çıkabilmektedir. Bu sebeplerin bir uzman tarafından belirlenmesi, gerekli görülüğü takdirde ilaç, vitamin ve tedavi desteklerinin alınması unutkanlığın tedavisi için oldukça önemlidir.

Azalması için ne yapabilirim?

Unutkanlık şikayetlerinin ilgili uzmanlar tarafından değerlendirilmesi sonucunda, uzmanların belirleyeceği tedavi yöntemlerine ek olarak hayat düzeninde yapılacak değişiklikler unutkanlığın azalmasına yardımcı olabilecektir.

Çoğu hastalığın önlenmesinde ve tedavisinde önemli olduğu gibi sağlıklı beslenme, düzenli uyku, fiziksel aktivite ve düşük stres seviyesi unutkanlığın tedavisinde de oldukça önemlidir.

Kitap okumak, bulmaca çözmek, müzik aleti çalmak gibi beyin faaliyetlerini çalıştıran ve güçlendiren aktivitelerde bulunmak, yeni şeyler öğrenmek, yeni yerlere gitmek, sosyal ilişkileri devam ettirmek de hafıza güçlendirmeye yardımcı olmaktadır.

Günümüzde teknolojik aletlerin kullanımının artmasının unutkanlık problemlerine neden olabildiği düşünüldüğünde, teknolojik alet kullanımının sınırlandırılması ve yerine eğlendirici, düşündürücü veya dinlendirici aktivitelere zaman ayırmak unutkanlığın tedavisine yardımcı olacaktır.

Unutkanlığın nedenlerinden bir tanesi öğrenme ve hafızada tutma tekniklerinin yetersizliği olabilmektedir. Bu da kişilerde “Aklımda hiçbir şey tutamıyorum” cümlesini sık sık tekrar etmesine neden olabilmektedir. Bir bilginin öğrenilmesi esnasında dikkat dağıtıcı unsurların mümkün olduğunca ortadan kaldırılması, öğrenilen bilgi ile geçmişte öğrenilmiş bilgiler arasında ilişkiler kurmak, öğrenme esnasında hatırlatıcı notlar almak, öğrenilen bilginin pekiştirilmesi için tekrarlar yapmak bilgilerin hatırlanması konusunda yardımcı olabilecek yöntemlerdir. Ayrıca çeşitli hafıza geliştirme ve güçlendirme tekniklerinden yararlanmak da hafızanın etkili bir şekilde çalışmasına yardımcı olabilecektir." (İLKHA)