Cenab-ı Hakk’ın vücub-u vücud ve vahdetine, kâinatın mürekkebâtı ve zerrâtının elli beş vecihle yaptıkları şehadetlerin bir vechini yazacağım.
Şöyle ki:

Eşyanın icadı, ya nefislerine veya esbaba olan isnadı, hayret ve istiğrabı muciptir. Bu da red ve inkârı icap eder. Bu dahi dalâletleri intaç eder. Bu ise ıztırâbât-ı ruhiye ve teşevvüşat-ı akliyeye sebep olur. Bu da ruhları ve akılları firar ettirmekle Vâcibü’l-Vücuda iltica etmeye mecbur eder. Zira her müşkülât O’nun kudretiyle hallolur. Ve açılmaz düğümler O’nun iradesiyle açılır. Ve kalpler O’nun zikriyle mutmain olur.
Meselâ, bir kumandanın efrad-ı kesireye verdiği intizam ve yaptırdığı işleri, o efrad-ı kesire kendi başlarına büyük bir müşkilâttan sonra yapabilirler.

Maahaza, icadın esbaba isnadında lâyüad külfet, garabet olmakla beraber pek çok muhâlâta zemin teşkil ediyor.
Her bir zerrede Vâcibü’l-Vücudun sıfatlarının farzı lâzımdır. Ulûhiyette gayr-ı mütenahi şeriklerin iştiraki lâzım gelir. Her bir zerrenin hem hâkim hem mahkûm olması lâzım gelir; kubbeli binalarda birbirine dayanmakla düşmekten kurtulan taşlar gibi. Şuur, irade ve kudret gibi sıfatların her zerrede bulunması lâzım gelir. Çünkü hüsn-ü san’at, bu sıfatları iktiza eder.