Bazı insanlar, diğerlerinden daha sık yalan söylese de bu genellikle bir zihinsel sağlık durumunun işareti olmuyor. Ancak patolojik yalan yani yalan söyleme hastalığının farklı bir şekilde değerlendirilmesi gerekiyor.

Yalan söyleme hastalığı (mitomani) kişilik bozukluğu gibi altta yatan bir zihinsel sağlık durumunun bir işareti olabiliyor. Yalan söyleme hastalığı “Patolojik yalan”; antisosyal, narsisistik ve histrionik kişilik bozuklukları dahil olmak üzere çeşitli kişilik bozukluğunun bir belirtisi olarak görülüyor. Borderline kişilik bozukluğu gibi diğer durumlar da sık sık yalan söylemeye yol açabiliyor. 

Konu hakkında İLKHA'ya önemli açıklamalarda bulunan Uzman Psikolog/Psikoterapist Emin Kurtay, doğruyu söylemenin oluşturduğu sonuçlarından kaçınmak için sıklıkla yalan söylenebileceğini aktardı. 

Kurtay, "Pek çok toplum ve inanışt a, dürüstlüğü en önemli ahlaki erdem olarak kabul eder. Yaygın olarak kabul edilen görüş, yalan söylemenin sadakatsizliği beslediği ve ilişkilere zarar verdiğidir. Patolojik yalan, yalan söyleme alışkanlığıdır. Psikoloji bilimi literatüründe mitomani olarak tanımlanır. Hastalığa sahip kişilere mitoman denir.  Doğruyu söylemenin oluşturacağı sonuçlarından kaçınmak için sıklıkla yalanlar söylenir. Bazı insanlar diğerlerinden daha sık yalan söylese de bu genellikle bir akıl sağlığı sorununun işareti değildir. Mitomani, kişilik bozukluğu gibi altta yatan bir akıl sağlığı sorununun işareti olabilir. Yalan hastalığı “Yalan patolojisi”; Antisosyal, narsisistik ve dramatik kişilik bozukluğu dahil olmak üzere çeşitli kişilik bozukluklarının bir belirtisi olarak kabul edilir. Sınırda (Borderline) kişilik bozukluğu gibi başka durumlar da sık sık yalan söylemeye yol açabilir." şeklinde ifade etti. 

Mitomani nasıl gelişir?

Uzman Psikolog/Psikoterapist Emin Kurtay

Mitomani gelişimdeki bulgu hastalıklarına değinen Kurtay, "Mitomani, psikiyatrik hastalıklar sınıflandırmasında ayrı bir tanı olarak geçmemektedir. Ancak bazı hastalıkların bir bulgusu olabilmektedir. Bu hastalıklar; bipolar bozukluklar, dikkat eksikliği sendromu, dürtü kontrol problemleri, madde bağımlılığı, sınırda kişilik, narsistik kişilik bozukluğu, takıntı bozuklukları olarak sıralanmaktadır. Mitomani genellikle en hızlı kişilik gelişimi ile ergenlik döneminde başlar. Genellikle tanı 21-22 yaşları arasında konulur. Kişi güvensizlik, öz benlik saygısı gibi eksiklikleri yalan söyleyerek kapatmaya çalışır. Çoğunun zorlu bir aile yaşantısına sahip olduğu tespit edilmektedir. Mitomaninin sahte benlik duygusu, gerçek benliği sahte benlikten korumak için idealleştirme, mükemmelleştirme mekanizmalarını kullanır. Mitomaninin ilerleyişi nevroz ve akıl hastalığıdır. Yeteri kadar ruhsal olgunluğa ulaşmamış bir kişi, hayatın zor durumlarından kaçmak için bir mitomana dönüşebilir." şeklinde aktardı. 

Normal yalancı ile patolojik yalancı arasındaki farklar?

Çoğu insan, belirli gerçeklerin sonuçlarından kaçınmak için zaman zaman yalan söyler. "Saçların sana çok yakışıyor" gibi yalanlar, başkalarıyla olumlu ilişkiler kurmak için normal yalanlar olarak kabul edilir. Öte yandan, patolojik yalanların toplumsal bir değeri yoktur ve genellikle tuhaflık unsurları içerir.  Yalanı dinleyen kişi üzerinde yıkıcı bir etki oluşturabilirler. Patolojik yalancılar zamanla aile ve arkadaşlarının güvenini kaybeder ve ilişkileri olumsuz etkilenir." ifadelerini kullandı. 

Mitomaninin diğer hastalıklardan ayırıcı tanısı nasıl yapılır?

Kurtay, "Mitomani bazen bir kişilik bozukluğu ile karıştırılabilir. Bununla birlikte, kişilik bozukluğundan farklı olarak, mit yanlış bir şekilde ondan fayda sağlamayı ummaz. Kişilik bozuklukları genellikle çocuklukta, mitomaniler ise ergenlikte başlar. Kişilik bozukluklarında yaygın olarak görülen yoğun duygusal problemler, mitomanlarda bulunmaz. İntihar eğilimi görülmez. Uydurma hastalıkla karıştırılabilir. Konfabülasyon, bir anlatı ve gerçekliğin çarpıtılmasıdır. Bu bakımdan çok benzerler." dedi.  

"Mitomaninin belirtilerinden en önemlisi kişinin sürekli yalan söyleme eğilimidir"

Mitomanin belirtileri hakkında da bilgi veren Kurtay, "Mitomaninin belirtilerinden en önemlisi kişinin sürekli yalan söyleme eğilimidir. Patolojik yalan söylemenin bilimsel olarak bilinen ilk özelliği, bir kişinin herhangi bir kişisel çıkar veya menfaat sağlamadan yalan söylemesidir. Mitoman kişilerin özellikleri ve bu durumlarda görülen belirtiler şu şekilde sıralanabilir: 
- Mitoman kişiler yalan söylediklerinin farkında olmayabilirler ve hayal güçleriyle oluşturdukları düşüncelerin gerçek olduğuna inanırlar. 
-Mitomanlar yalan söylemekten suçluluk veya utanç duymaz. 
-Genellikle dramatik ve hayali yalanlar söylerler. Çoğu durumda, diğer insanlar bu yalanlara inanır. 
-Yalan söylediklerinde kendilerini önemli bir kişi ya da kahraman olarak sunan mitler, çoğu zaman kendi söyledikleri yalanlara da inanırlar. Eski yalanları desteklemek için yeni yalanlar söylerler. 
-Yalan söylemek için bir nedene ihtiyaçları yoktur ve bundan faydalanmazlar. 
-Bazı durumlarda, kendini suçlama ve kötülemeler ortaya çıkabilir. 
-Üstün sözel zekaya sahiptirler ve genellikle 15 yaşından sonra başlarlar ve tedavi edilmezlerse yetişkinliğe kadar devam edebilirler. 
-Kadın ve erkeklerde eşit olarak görülür. Stresli durumlardan kurtulmak için yalan söyleyebilirler. 
-Kendi gerçekliklerinden kopuk olduklarında ve aşırı derecede endişeli olduklarında çok daha sık yalan söylerler. 
-Mitomanlar kendilerini oldukları gibi kabul edemezler ve çoğu zaman özgüvenleri düşüktür. 
-Yaptıkları gerçek konuşmaların şaşırtıcı boyutlarını abartıyorlar, abartıyorlar ve anlatıyorlar. 
-Aile ilişkileri zamanla bozulur. Aile üyelerine ve kendilerine yalan söylememeye söz verirler ama bu sözlerini tutamazlar." ifadelerini aktardı. 

"Kişi psikolojik olarak desteklenmelidir"

Kurtay, Mitomani tedavi sürecinde dikkat edilmesi gerekenlere dikkat çekerek, "Mitomani teşhisi konulduktan sonra hasta yakınlarının sorumluluğu da oldukça fazladır. Kişi psikolojik olarak desteklenmelidir. Uzmanlar tarafından bu konuya hangi yaklaşımın hastanın yakınlarına iletildiğini göstermelidirler. 
Mitoman insanlarla bağlantı kurarken dikkat edilmesi gerekenler şunlardır: 
1-Mitoman insanlarla uğraşırken dikkatli ve sabırlı olunmalı ve yargılayıcı sözler kullanılmamalıdır. 
3- Mitoman insanlarla yalanları tartışırken, destekleyici yöntemler uygulamak ve farklı insanları etkilemek zorunda olmadıklarını hatırlamakta fayda var. 
4- Bu durumda yargılayıcı sözler veya ifadeler kullanılmamalı ve profesyonel yardıma teşvik edilmelidir. Mitomaninin ciddi sonuçlarını azaltmaya ve üstesinden gelmeye yardımcı olmak için üç tür yöntem kullanılabilir. Bilişsel tedavi: Bilişsel tedavide amaç mitomanlardaki düşük öz saygının ve kendine güvensizliğin kökenini bulmaktır. Daha sonra tespitler üzerine gidilir ve terapi başlar. Bireysel ya da gurup tedavisi tercih edilebilir. Çiftlerin birlikte tedavisi olumlu sonuçlar verir. İletişim: Mitomani tedavisi orta, uzun vadeli bir iştir. Hastanın terapistine güvenmesi gerekir. Hem psikolog hem de yakın aile bireyleri sabır, şefkat ve azim göstermelidirler." şeklinde sıraladı. (İLKHA)