EYT'de tarih netleşti!

Bakan Nebati  EYT'nin yürürlüğe gireceği tarihi açıkladı. Buna göre, EYT'nin 15 Ocak 2023'te yürürlüğe girmesi için hazırlık yapılıyor.

EYT yasası çıktığında prim ve süre açısından eksikleri olanlar bunları tamamlayarak sisteme girebilecek ve emeklilik hakkı kazanacak. Primini doldurup sigortalılık süresini doldurmayanların beklemesi gerekecek. Düzenleme Eylül 1999 öncesini kapsadığı için Eylül 2024'e kadar tüm EYT'liler sigortalılık süresini doldurmuş olacak. EYT'nin kapsamı belirlenirken sigorta kolları (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) açısından bir ayırım söz konusu olmayacak. Bağ-Kur kapsamında işyeri açan, şirket ortağı olup primini donduranlar bu süreleri canlandırarak prim gün sayısını primlerine ekletebilecek.

BORÇLANMA HAKKI
Salgınla mücadele döneminde kısa çalışmaya ayrılan, ücretsiz izne çıkarılan çalışanların bir kısmı prim günü eksik olduğu için düzenlemeden gecikmeli yararlanmak durumunda kalabilir. Bu sürelere ilişkin borçlanma hakkı verilmesi söz konusu olabilir. EYT kapsamında emekli olacaklar son işyerlerinden oradaki çalışma süresi için kıdem tazminatı alacak. EYT'de  merak edilen bazı soruların yanıtları şöyle:

KİMLER KAPSAMA GİRECEK?
Sosyal Sigortalar Kanunu'na eklenen geçici düzenlemeyle 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanların emekliliği hak etme koşulları değiştirildi. Emekliliğe hak kazanmak için sigortalılık süresi, prim gün sayısıyla beraber yaş koşulu geldi. Öncesinde emeklilik için sigortalılık süresi, prim gün sayısındaki koşulların yerine gelmesi yetiyordu. Kadınlar 20, erkekler de 25 yıl sigortalılık süresi, 5000 gün koşulunu yerine getirdiğinde emekli oluyordu. 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olanlar EYT kapsamına giriyor.

SİGORTA SÜRESİ BİTMEYENLER KAPSAMA GİRECEK Mİ?
Prim günü, sigortalılık süresi dolup da yaşı bekleyenlere yönelik bir düzenleme olacak. Prim gün sayısını doldurduğu halde sigortalılık süresi tamamlanmayanların bu süreyi beklemesi gerekiyor. Düzenleme 8 Eylül 1999 öncesini kapsadığı için 8 Eylül 2024'e kadar bütün EYT'lilerin sigortalılık süresi tamamlanmış olacak. Prim eksiği olanlar da borçlanma yoluyla tamamlayabilir.

MEMURLAR EYT'Lİ OLDUĞU İÇİN EMEKLİ OLMAK ZORUNDA MI?
İş Kanunu'na göre, emeklilik nedeniyle iş sözleşmesini sonlandırma hakkı çalışanın inisiyatifinde bulunuyor. İşverenin bir çalışanı zorla emekli etmesi söz konusu değil. Kamu kurum ve kuruluşlarında da emeklilik için yaş koşulu bulunuyor. Kamuda emeklilik için yaş haddi 65 olup, 15 hizmet yılını dolduranlar 61 yaş şartıyla emekli olabiliyor.

BU YOLLA EMEKLİ OLANLAR NE KADAR EMEKLİ AYLIĞI ALACAK?
EYT düzenlemesi nasıl çıkarsa çıksın emekli aylığının miktarı kişiye özel olacak. Emekli aylığı hesaplanırken, 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası hizmetler için ayrı ayrı asgari aylık kuralları uygulanıyor. 2000 öncesindeki hizmetler için emekli aylığında alt sınır, en düşük prime esas kazancın yüzde 70'inden az olamıyor. 2000-2008 döneminde bu oran asgari ücretin yüzde 35'ine düşürüldü. 2008 sonrası dönem için asgari ücretin yüzde 35'i uygulanıyor. Bakmakla yükümlü olunan kişiler varsa aylıkları asgari ücretin yüzde 40'ından az olamıyor. EYT'liler başvuruda bulunduğunda bu üç dönem için ayrı ayrı "tam aylık" hesaplanacak. Daha sonra her bir dönemdeki çalışma süresi toplam prim gününe bölünerek o dönem için "kısmi aylık" tutarı hesaplanıyor. Üç dönemin kısmı aylığı toplanarak emekli aylığı bağlanıyor.

ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARILANLAR PRİM GÜNLERİNİ BORÇLANABİLİR Mİ?
Salgınla mücadele döneminde Mart 2020'den itibaren kısa çalışma, nisandan itibaren de ücretsiz izin uygulamasına gidilmişti. Uygulama haziran ayı sonuna kadar sürmüştü. Kısa çalışmaya ayrılanlara kısa çalışma ödeneği, ücretsiz izne çıkartılanlara da nakdi ücret desteği verildi. Kısa çalışma uygulaması, ücretsiz izne çıkartılanların bazıları prim günü eksik olduğu için ocakta uygulamaya girecek EYT düzenlemesinden daha geç yararlanmak durumunda kalabilir. Bu nedenle yaşanacak olası gecikmeyi önlemek için bu sürelere borçlanma imkânı verilmesi gerekiyor.

ÜÇ AY İÇİNDE BAŞVURMA KOŞULU OLACAK MI?
EYT yasasının kapsamı, başvuru şartları, uygulanma şekli teknik çalışmalar sonrası netleşecek. Tarih, prim, yıl, tazminat, aylık bağlama işlemleri gibi ayrıntılar da yasal düzenleme Meclis'e geldiğinde kamuoyu ile paylaşılacak. Başvuru için verilecek süreyi de aynı şekilde değerlendirmek gerekir.

BU KAPSAMDA EMEKLİ OLANLARIN KIDEMİ NASIL HESAPLANACAK?
EYT'liler de mevcut sisteme göre kıdem tazminatı alacak. Emekli olan çalışanlar son işyerindeki çalışma süresi için kıdem tazminatı alacaklar. Her bir çalışma yılı için 30 günlük (brüt) ücreti tutarında kıdem tazminatı verilecek. Kıdem tazminatı tavanını (güncel tavan 15.371 lira) aşan ücrete sahip çalışanlara ise her bir çalışma yılı için tavan tutarı kadar tazminat ödemesi yapılacak. Emekli olacak sayısına göre işverene ek yük getirmemesi için taksitle ödeme gibi uygulamalara gidilmesi de söz konusu olabilir.