Doğruhaber / Araştırma / Mesut Tunce

Bu dolandırıcılık yöntemi, ismini, bu sistemi 1920’de uygulayan Charles Ponzi’den almıştır.

Charles Ponzi, 1920'de kurduğu sistemin, 45 günde yüzde 50 kar getireceğini vaad etmiş, bu vaadini, sistemin ilk aylarında yerine getirmeyi de başarabilmiştir. Sistem kar oranını gören diğer yatırımcılar da, kolay para umuduyla tüm birikimlerini sisteme yatırmaya başlamışlardır. Sistem, aslında ortada hiç bir üretim olmadığı halde, yatırımcıların paralarının, yatırımcılar arasında döndürülmesinden ibarettir. Yani parasını çekmek isteyenlerin talepleri, ancak yeni yatırımcılardan toplanan fonlarla karşılanabilmektedir. Bu noktada aslında en azından kısa dönemde bir sorun yaşanmayacağı aşikârdır. Çünkü çok yüksek kazanç, genelde yatırımcıların paralarını sistemde tutmasını sağlamaktadır. Yani 100 verip 150 alan bir şahıs, elde ettiği 150'yi sisteme geri koymaktadır.

Şu ana kadar ki ponzi sistem verileri gösteriyor ki, yatırımcılar daha fazla kar umuduyla, paralarını sistemden hiçbir zaman çekmemekte, çektiklerini de bir müddet sonra daha fazla kar umuduyla sisteme geri yüklemektedirler. Aslında ponziler asla kazandırmazlar, çünkü tüm sistemi yatırımcıların tamahkarlığı üzerine kurmuşlardır.

Charles Ponzi, bu sisteme ismini verecek kadar bilinen bir dolandırıcıdır fakat Türkiye'nin tanıdığı son dönemlerin en büyük Ponzi düzenbazlığı 2020'de Çiftlik Bank olarak bilinen Tosuncuk hadisesidir. Ondan önce Saadet Zinciri adı altında kurulan sistemler de arkasında binlerce mağdur bırakmıştı. Mehmet Aydın tarafından kurulan Çiftlik Bank, on binlerce vatandaşın, tüm birikimini kaybetmesiyle sonuçlanmış, neticede Tosuncuk lakaplı Mehmet Aydın, 511 milyon liralık bir servetle yurt dışına kaçmıştı. Halktan topladığı paraları yurt dışında tükettikten sonra teslim olan Mehmet Aydın, halen cezaevinde tutuklu bulunmaktadır.

Bu sistemler yüksek getiri vadederek yeni yatırımcılar çekerler. Yeni yatırımcılardan elde edilen gelir, eski yatırımcıların karlarını ödemekte kullanılır. Hatta bu sistemde yeni yatırımcılar getiren eski yatırımcılara belli bazı komisyonlar ödenir. Böylece kısa sürede çok yüksek yatırımcılara ulaşan sistem, kasayı yeterince doldurduktan sonra kepenkleri kapatır.

İLK FIRSATTA FARK EDİLMESİ ZOR

Kanunlardaki boşluklardan faydalanan sistemlerin adalet sisteminin radarına girmesi oldukça uzun zaman alabilmektedir. Ne yazık ki bu durum, düzenleyici kurumların yatırım piyasalarını çok sıkı denetlediği günümüzde dahi, ponzi sistemlerin hayat bulabilmesi sonucunu doğurmaktadır.

Aslında vatandaşın, bir ponzi sistemi fark etmesi oldukça kolaydır.

-Her şeyden önce, gerçek olamayacak kadar yüksek karlar vadederler.

-İddia ettikleri karları nereden edindiklerine dair şeffaf bir tablo sunamazlar.

-Yeni yatırımcı getirene yüksek komisyonlar öderler. Böylece daha fazla vatandaşı sistemin içine çekme çabasındadırlar.

-Gerçek bir denetleyici mekanizmadan uzaktırlar.

-Devlet kontrolünde değillerdir ve vergi ödeme gibi yükümlülükleri bulunmamaktadır. Çünkü gerçek şirketler dahi değillerdir.

Şu günlerde oldukça yaygınlaşan ve bir kaç dolar komisyon için tüm akrabalarını çağıran kurbanlar sayesinde hızla yükselişe geçen ponzi sistemler, önümüzdeki günlerde halkın canını çokça yakacak ve haber bültenlerinin ana konusu olacak gibi görünmektedir.

Her gün onlarcası çıkan, onlarcası da kapanan bu sistemler için hala hiç bir önlem alınmamış olması da kafaları karıştıran başka bir konudur. Yasak olsaydı devlet izin vermezdi anlayışı halkın bu tuzağa daha kolay düşmesine sebep olmaktadır.

PONZİ SİSTEMLERDEN KAR ELDE ETMEK CAİZ MİDİR?

Diyanet İşleri Başkanlığı, bu tip internet siteleri üzerinden yürütülen faaliyetlerin, haksız kazanca ve mağduriyetlere sebebiyet verdiği için "caiz" olmadığını açıklamıştır.

PONZİ SİSTEMLER YASAK MIDIR?

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile piramit satışlar yasaklanmıştır. Söz konusu düzenleme ile, bu tür sistemler dolandırıcılık suçu kapsamına alınmıştır.

Sizler için araştırıp Türkiye'de şu an faaliyet gösteren aktif bazı ponzi sistemlerin listesini çıkardık. Ancak, bazı okuyucuların aklını karıştırıp (ya da aklını çelip) mağduriyetlere sebebiyet verebileceği endişesiyle burada yayınlamamayı uygun gördük.