Cezayir ulusal petrol şirketi Sonatrach, Avrupa'ya gönderdiği doğal gaz için doğrudan İspanya'ya uzanan boru hattı kapasitesini artırarak, son dönemde diplomatik ilişkilerini sonlandırdığı Fas'tan geçen boru hattını devre dışı bırakmaya hazırlanıyor.

Cezayir, ilişkilerinin on yıllardır gergin seyrettiği Fas ile 24 Ağustos'ta diplomatik temasını kesme kararı aldığını duyurdu. Cezayir'in Fas ile yaşadığı bu gerilim bölgedeki enerji hatlarına da yansıdı.

Cezayir, Avrupa'ya ihraç ettiği doğal gazı Fas topraklarından geçen 1996'da hizmete giren Mağrib boru hattı ve Cezayir'den direkt İspanya'ya uzanan 2011'de faaliyete başlayan Medgaz boru hattı üzerinden gönderiyordu.

Sonatrach, geçen hafta yaptığı yazılı açıklamada Cezayir'den İspanya'ya uzanan boru hattının kapasitesini kasım ayından itibaren yılda 8 milyar metreküpten 10 milyar metreküpe çıkaracağını açıkladı. Söz konusu hatta yapılacak çalışmaların ardından nihai kapasitenin yılda 16 milyar metreküpe çıkabileceği belirtildi.

Cezayir resmi ajansı APS'nin haberine göre, Enerji Bakanı Muhammed Arkab, geçen ay sonunda İspanya'nın Cezayir Büyükelçisi ile yaptığı görüşmede, Cezayir'in ihraç ettiği doğal gazın tamamının "iki ülke arasındaki Medgaz boru hattı üzerinden sağlanması konusunda kararlılığını" paylaştı. Cezayirli Bakan'ın, bu kapsamda iki ülke arasındaki boru hattının genişletilmesine yönelik projeleri değerlendirdiği aktarıldı.

Öte yandan, İspanya'daki enerji konsorsiyum şirketi Naturgy'nin Fas üzerinden kullandığı boru hattının sözleşmesinin ekim sonunda bitmesi ve bu anlaşmanın yenilenmemesi de Fas hattının devre dışı bırakılacağı öngörüsünü destekliyor.

Fas, Cezayir gazını Avrupa'ya taşımak için kullanılan 12 milyar metreküp kapasiteli Mağrip doğal gaz boru hattı üzerinden hem geçiş ücreti alıyor hem de gaz tedariki sağlıyordu.

Fas-İspanya hattında gerilim

İspanya ile Fas'ın son dönemde yaşadığı gerilimin de süreci hızlandırdığı ifade ediliyor.

Rabat'ın egemenlik iddia ettiği Batı Sahra'daki Polisario Cephesi'nin lideri İbrahim Gali'yi İspanya'nın tedavi için ağırlamasıyla, Fas-İspanya ilişkileri mayıs ayında gergin bir dönemece girdi ve Rabat İspanya'daki Büyükelçisi'ni geri çekti.

Fas, aynı süreçte İspanya'ya gitmeye çalışan göçmenler üzerindeki denetimini azalttı. Binlerce düzensiz göçmen İspanya'nın Kuzey Afrika üzerindeki toprak parçası Ceuta Yarımadası'na akın etti.

İspanyol basını, Fas'ın son dönem gerilim yaşadığı İspanya'ya karşı Fas'tan geçen boru hattı anlaşmasını yenilememe yönünde baskı uygulamaya çalıştığını yazdı.

Ancak, Faslı yetkililer, Rabat'ın söz konusu boru hattını "kazan-kazan" unsuru olarak değerlendirdiğini ifade ederek bu haberleri reddetti.

Cezayir resmi haber ajansı APS ise, ismini vermek istemediği bir yetkiliye dayandırdığı haberinde, Faslı yetkililerin Kuzey Afrika ve Avrupa'yı Fas üzerinden bağlayan boru hattını desteklediği yönündeki açıklamalarını kesin olarak yalanladı.

"Cezayir olaya ticari açıdan yaklaşıyor"

Cezayirli Enerji Uzmanı Buzina Mihmah yaptığı açıklamada, İspanyolların Fas ile anlaşmasının ekim ayı sonunda biteceğini göz önünde bulundurarak Cezayir'in konuya bütünüyle ticari açıdan yaklaştığını söyledi.

Cezayir'in bu yılın ilk yarısında İspanya'nın doğal gaz ihtiyacının yüzde 45,7'sini sağladığına işaret eden Mihmah, Cezayir'in İspanya'daki gaz tedarikindeki birinci pozisyonunu kaybetmek istemeyeceğini vurguladı.

Fas ile Cezayir arasında kökleri geçmişe uzanan anlaşmazlık

Cezayir ve Fas, bağımsızlıklarından itibaren ihtilaflı topraklar ve tarafların birbirlerine karşı farklı suçlamalarıyla gergin ilişkilere sahip.

Batı Sahra sorunu, Fas ile Cezayir arasındaki ilişkilerde eskiden bu yana gerilimin temel unsurlarından biri olarak öne çıkıyor.

Fas, Cezayir'i Batı Sahra bölgesindeki ayrılıkçı Polisario Cephesi'ni desteklemekle suçluyor. Cezayir de komşusu Fas'ın Batı Sahra'daki egemenlik iddiasına karşı çıkıyor.

Marakeş kentinde düzenlenen bir terör saldırısının arkasında Cezayirlilerin olduğunu iddia eden Rabat yönetimi, Ağustos 1994'te Cezayir vatandaşlarından vize talep etmeye başladı. Cezayir, Fas'ın bu adımına karşılık Eylül 1994'te iki ülke arasındaki sınır kapılarını kapattı.

Cezayir, Fas'ın zaman zaman yaptığı sınır kapısını açma çağrılarına olumlu cevap vermedi. Cezayir Dışişleri Bakanlığından 2013'te yapılan açıklamada sınır kapısını açmak için bazı şartlar talep ettiği öne sürüldü ancak sonuç alınamadı.

Taraflar birbirlerini iki ülke toprakları içindeki terör gruplarını desteklemek ve aleyhte hareket etmekle suçlarken, ilişkilerde son perde 24 Ağustos'ta Cezayir'in Fas ile tüm diplomatik ilişkilerini sonlandırmasıyla yaşandı.