Ara sıra doğru kelimeyi bulmakta veya bir şeyleri nereye koyduğunuzu hatırlamakta sorun yaşamak olağandışı bir durum değildir. Ancak hafıza, biliş ve günlük işleri yapma yeteneği ile ilgili yaşanan sürekli zorluk, beyinde daha ciddi bir şey olduğunun işaretleri olabilir.

Demans veya bunama aslında bir hastalık değildir. Beyinde, günlük yaşama müdahale eden işlev kaybına neden olan değişiklikler için her şeyi kapsayan bir terimdir. Demans, odaklanmayı, dikkat etme yeteneğini, dil becerilerini, problem çözmeyi ve görsel algıyı azaltabilir. Ayrıca kişinin duygularını kontrol etmesini zorlaştırabilir ve kişilik değişikliklerine yol açabilir.

Alzheimer hastalığı demansın önde gelen nedenidir ve vakaların yüzde 60 ila yüzde 70'ini oluşturur, ancak bir dizi beyin hastalığı da bu duruma yol açabilir.

DEMANSA NEDEN OLAN HASTALIKLAR
Birçok hastada Alzheimer ve vasküler demans gibi iki veya daha fazla türün bir kombinasyonu olan karışık demans görülür.

Alzheimer hastalığı

Alzheimer, beyindeki amiloid plaklar ve sinir hücreleri arasındaki bağlantı kaybı ile karakterizedir. Hasar başlangıçta beynin hafıza oluşumuyla ilgili bir bölgesi olan hipokampusta görülür ve yavaş yavaş yayılır.

Vasküler demans

Demansın ikinci en yaygın türü, beyne kan sağlayan damarların hasar görmesinden kaynaklanır. Odaklanmayı, organizasyonu, problem çözmeyi ve düşünme hızını hafızadan daha belirgin şekilde etkileme eğilimindedir.

Lewy cisimcikli demansı

Lewy cisimcikleri adı verilen beyindeki anormal protein birikintileri beyin kimyasını etkiler ve davranış, ruh hali, hareket ve düşünme ile ilgili sorunlara yol açar.

Frontotemporal bozukluklar

Beynin ön ve şakak loblarındaki dejeneratif hasar, 65 yaş ve altındaki kişilerde bunamanın en yaygın nedenidir. Semptomlar ilgisizliği içerebilir; iletişim kurma, yürüme veya çalışma zorluğu, duygusal değişiklikler ve dürtüsel veya uygunsuz davranışlar sık sık görülür.

ALZHEİMER HASTALIĞININ ERKEN UYARI İŞARETLERİ
Demans belirtileri gösteren sevilen birinin, testler uygulayabilecek ve teşhis koyabilecek bir tıp uzmanını görmesi gerekir. Birinin bunaması varsa, özellikle durum ilerledikçe bu bakımı nasıl yöneteceğinizi planlamak oldukça önemlidir. Ancak, enfeksiyonlar ve ilaçların yan etkileri gibi tedaviyle ortadan kalkabilecek demans benzeri semptomlara sahip diğer tıbbi durumları ekarte etmek de önemlidir.

Demans uzmanları ve ruh sağlığı kuruluşları tarafından belirlenen bazı uyarı işaretleri şunlardır:

Günlük hayatı zorlaştıran hafıza değişiklikleri

Alzheimer'ın özellikle erken evrelerde en sık görülen belirtilerinden biri, yeni öğrenilen bilgilerin unutulmasıdır. Önemli tarihler veya olaylar da unutulur, aynı bilgiler tekrar tekrar istenir. Ayrıca eskiden yalnız yapılan şeyleri yapmak için hafıza yardım sistemlerinin (notlar veya elektronik cihazlar gibi) veya aile üyelerinin yardımı gerekir.

Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Ara sıra isimleri veya randevuları unutmak, ancak daha sonra hatırlamak.

Planlama veya problem çözmede zorluk

Bazı insanlar bir plan geliştirme ve takip etme veya sayılarla çalışma becerilerinde değişiklikler yaşarlar. Bilinen bir tarifi takip etmede veya aylık faturaları yönetmede zorluk çekebilirler. Konsantre olmakta güçlük çekebilirler ve işleri yapmak eskisinden daha uzun sürebilir.

Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Toplama ve çıkarma yaparken zaman zaman hatalar yapmak.

Evde, işte veya boş zamanlarda ortak işleri yerine getirmede zorluk

Alzheimer'lı insanlar genellikle günlük işlerini tamamlamakta zorlanırlar. Bazen tanıdık bir yere gitmekte, iş yerinde bir bütçeyi yönetmekte veya iyi bilinen bir oyunun kurallarını hatırlamakta zorluk çekebilirler.

Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Fırını kullanmak gibi işler için zaman zaman yardıma ihtiyaç duyulur.

Zaman veya yer kavramı bozukluğu

Alzheimer hastalığı olan kişiler tarihleri, mevsimleri ve zamanın geçişini unuturlar. Şu anda işlemde olmayan bir şeyi anlamakta zorlanabilirler. Bazen nerede olduklarını ve oraya nasıl gittiklerini unutabilirler.

Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Haftanın günü hakkında kafanız karışabilir, ancak daha sonra aklınıza gelir.

Görüntülerin ve nesnelerin çevrede birbirleriyle nasıl ilişki kurduğunu anlamada zorluk

Bazı insanlar için görme sorunları yaşamak Alzheimer'ın bir işaretidir. Okumada, mesafeleri değerlendirmede ve renk veya kontrastı belirlemede zorluk çekebilirler, bu da araç kullanırken sorunlara neden olabilir.

Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Kataraktla ilgili görme değişiklikleri.

Sözcüklerin konuşma veya yazmada kullanımıyla ilgili yeni sorunlar

Alzheimer hastaları bir konuşmayı takip etmede veya bir sohbete katılmada sorun yaşayabilir. Nasıl devam edeceklerini bilmeden konuşmanın ortasında durmaları veya söylediklerini çok tekrar etmeleri de mümkündür. Doğru kelimeleri bulmakta zorlanabilirler veya bazı şeyleri yanlış isimle söyleyebilirler ("kalem" e "yazı çubuğu" demek gibi).

Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Bazen konuşurken tam kelimeyi bulmakta zorlanmak.

Nesneleri yanlış yerleştirme

Alzheimer'lı bir kişi genellikle bir şeyleri yanlış yere koyar ve daha sonra onları bulamazlar ve kaybedebilirler. Bazen başkalarını çalmakla suçlayabilir. Bu zamanla daha sık olabilir.

Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Arada sırada bir şeyleri (gözlüğünüz veya uzaktan kumanda gibi) yanlış yere koymak.

Zayıf muhakeme

Alzheimer hastaları muhakeme veya karar vermede değişiklikler yaşayabilir. Örneğin, telefonda ürün ve hizmet satan kişilere büyük miktarlarda para verebilirler.

Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Zaman zaman kötü bir karar vermek.

İşe veya sosyal faaliyetlere katılma inisiyatifinin kaybı

Alzheimer hastalığı olan bir kişi hobiler, sosyal aktiviteler, iş projeleri veya spor yapma inisiyatifini kaybetmeye başlayabilir. Tuttukları takımla ilgili son olayları anlamakta veya favori hobilerini yapmakta zorluk çekebilirler. Ayrıca yaşadıkları değişiklikler nedeniyle sosyal aktivitelere katılmaktan kaçınabilirler.

Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Bazen işten, aileden ve sosyal yükümlülüklerden yorulmak mümkündür.

Ruh hali veya kişilikteki değişiklikler

Alzheimer'lı kişilerin ruh halleri ve kişilikleri değişebilir. Kafaları karışabilir, şüpheli, depresif, korkulu veya endişeli olabilirler. Evde, işte, arkadaşlarıyla veya çevrelerinin dışında oldukları yerlerde kolayca sinirlenebilirler.

Tipik yaşa bağlı değişiklikler: İşleri yapmak için çok özel yollar geliştirilebilir ve rutin kesintiye uğradığında sinirlenilebilir.

MUTLAKA YARDIM ALIN
Sevdiğiniz kişi rahatsız edici demans belirtileri gösterdiğinde, genellikle birinci basamak hekimine gitmek  ilk adımdır. Ancak kesin tanı için nörolog, geriatrist veya geriatrik psikiyatrist gibi bir uzmana gidilmesi gerekir. Bazı hastanelerde sadece bunamaya odaklanan klinikler de vardır.

Uzmanlar, hastanın kişisel ve aile tıbbi geçmişi hakkında bilgi edinmek isteyeceklerdir. Yakın bir akraba Alzheimer olması önemli bir risk faktörüdür.

Son araştırmalar, akrabalar arasında bir yaygınlığın demans riskini artırabileceğini göstermektedir. Doktorlar ayrıca demans semptomlarının diğer tedavi edilebilir nedenlerini ekarte etmek için fiziksel ve nörolojik muayeneler yapacaklardır.

Doktorların demansı teşhis etmek için kullandıkları yöntemlerden bazıları:

- Bilişsel ve nöropsikolojik testler, dil ve matematik becerilerini, hafızayı, problem çözmeyi ve diğer zihinsel işlev türlerini değerlendirir.

- Çeşitli kimyasalların, hormonların ve vitaminlerin seviyelerini kontrol etmek de dahil olmak üzere kan ve diğer sıvıların laboratuvar testleri, semptomların demans dışı nedenlerini ekarte etmeye yardımcı olabilir.

- BT, MR gibi beyin taramaları, beyin yapısı ve işlevindeki değişiklikleri tespit edebilir. Bu testler ayrıca demansa neden olabilecek felçleri, tümörleri ve diğer sorunları tanımlayabilir.

- Psikiyatrik değerlendirme, bir akıl sağlığı durumunun semptomlara neden olup olmadığını veya semptomları etkileyip etkilemediğini belirleyebilir.

- Genetik testler, özellikle 60 yaşından önce semptomlar ortaya çıkıyorsa önemlidir. Alzheimer'ın erken başlangıçlı formu, bir kişinin genleriyle güçlü bir şekilde bağlantılıdır.

HASTALIKLAR DEMANSI TAKLİT EDEBİLİR
Bazı tedavi edilebilir hastalıklar, demans benzeri semptomlara neden olabilir. En yaygın olanlardan bazıları:

- Aşırı alkol tüketimi

- Anksiyete, depresyon veya stres

- Kan pıhtıları, beyin enfeksiyonları veya tümörler

- Deliryum

- Kafa yaralanmaları

- Böbrek, karaciğer veya tiroid sorunları

- İlaçların yan etkileri

- Vitamin eksiklikleri