Diyarbakır ne zaman fethedildi? Diyarbakır kim tarafından fethedildi? Diyarbakır’ın fethi nasıl gerçekleşti?
Tarihlerin 27 mayısı gösterdiği bugün her yıl olduğu gibi  Diyarbakır fethinin anlam ve önemine binaen çeşitli konferanslar kutlamalar ve bayram havasında şenlikler yapılıyor. Dolayısıyla Diyarbakır’ın fethi ile alakalı merak edilen sorular oluyor bu yazımızda merak konusu olan sorular cevap vereceğiz.
• Diyarbakır ne zaman fethedildi?
Sahabeler ve peygamberler şehri olarak da bilinen Diyarbakır, Mekke fethedildikten 10 yıl sonra HZ.Ömer döneminde 27 mayıs 639 da islam orduları tarafından fethedildi. O gün Diyarbakır islamla şereflenmiş ve peygamberlerin mirası olan Diyarbakır, sahabelere devrolunmuş. Diyarbakır surları ezanlarla tekbirlerle ihya olmuş Diyarbakır halkı adaletle tanışmış imanla şereflenmiş ve sadet yolunu bulmuştur.
• Diyarbakır kim tarafından fethedildi?
Diyarbakır’ın HZ. Ömer dönemine gerçekleşmiştir. Dönemin islam halifesi HZ. Ömer fethin komutanlığını İyâz b. Ganem’e vermiştir. İyâz b. Ganem (ra) Bedir Uhud hendek olmak üzere Peygamberimizin (sav) bütün gazvelerine iştirak etmiş bir sahabedir. Orduda ayrıca meşhur komutan Halid b. Velid (ra) de vardır ve ordunun sol kanadını komuta etmekle görevlidir.
• Diyarbakır’ın fethi nasıl gerçekleşti?
İyâz b. Ganem (ra) komutasında ki sekiz bin kişilik ordu Diyarbakır surlarının önene geldi ve bu sekiz bin kişiden bin kişi sahabeydi. Bizanslılara bağlı şehrinin melikesi Meryem ed-Dariye şehrin teslim edilmesi talebini reddetti. Bizans askerleri surları kullanarak şehri savundular. Surların verdiği avantajdan dolayı şehrin kuşatması 5 ay boyunca sürdü. Halid b. Velid (ra) sur etrafında yaptığı keşiflerin birinde sur duvarları dibinde gizli bir su deliği gördü. Gizli su deliğini genişletilerek Halid b. Velid ve çoğu sahabi olan yaklaşık yüz mücahit bir gece sura girdi. Ve fetihten sonra ismi fetih kapısı olacak olan kapıyı islam ordusuna açarak islam ordusunun şehre girmesi sağlandı. Kapıyı açmak için Bizans aslerleri ile sahabeler arasında yaşanan savaşta içinde halid b. Velidin oğlu da olan 27 sahabe şehit oldu. Bu şehidlerin mezarları hâla İçkale’de bulunan Hz. Süleyman Camisi yanındaki şehitlikte bulunmaktadır. Daha önce fethettiği yerlere getirdiği adelet ve huzurla nam salan İslam ordusu halkla yüz yüze gelince bizansın zulmünden bıkan halk İslam ordusuna teslim oldu ve hiçbir zorlama altında kalmadan İslama girdi. Bizans askerleri ise teslim olmak zorunda kaldı.
İslam ordusu şehri fethettikten sonra gayri İslami orduların yaptığı gibi ne şehri yakıp yıktı ne de halka zulmetti. İslam orduları halk için onları zulümden kurtaran ve şereflendiren kahramanları oldu. Şehirde adalet ve huzur ortamı hakim oldu.
Bu tarihten sonra tevhid sancağı Diyarbakır surlarında dalgalandı ve şehrin merkezindeki martoma kilisesi ise fethin sembolü olarak camiye çevrilip ulucami olarak adlandırıldı.