DOĞRUHABER / Hasan Işık

TÜBİTAK’a bağlı BilimGenç sitesinin dijital detoks’a dair araştırması faydalı bilgiler sunuyor. Araştırmada şu bilgilere yer veriliyor: Çevrenizden “Bırak artık şu telefona bakmayı, sen de sohbetimize katıl!” gibi ifadeleri sıklıkla duyuyor musunuz? Günde kaç saat ekran başında kalıyorsunuz? Telefonunuzu veya tabletinizi bulamadığınızda ya da evde unuttuğunuzda gergin hissediyor musunuz? Planladığınızdan daha uzun süre veya işiniz bittiğinde de bu cihazları kullanmaya devam ediyor musunuz? Olumsuz duygu ve durumlardan kaçmak için teknolojiye sığındığınız oluyor mu? Teknoloji kullanımını azaltmak isteseniz de başarısız mı oluyorsunuz? Tüm bu sorulara cevabınız “evet” ise dijital teknolojilere bağımlı olabilirsiniz.

NASIL BAĞIMLI OLUYORUZ?

Sosyal medya kullanırken beynimizde dopamin salgılanıyor. Dopamin beyindeki haz alma, ödül, motivasyon, öğrenme ve dikkatle ilgili süreçlerde rolü olan ve sinir hücreleri arasında iletişimi sağlayan kimyasal bir madde. Beyinde dopaminle ilişkili farklı bölgeleri birbirine bağlayan farklı yolaklar (mezokortikal, nigrostriatal ve mezolimbik yolaklar) var. Dopamin salgılanmasına neden olan bir davranışı gerçekleştirdiğimizde bu durum beyin tarafından ödül olarak algılanıyor. Bu da bizi hoşumuza giden davranışları tekrarlamaya motive ederek bağımlılık geliştirmemize neden oluyor. Örneğin sosyal medya kullanırken paylaşımlarımız beğenildiğinde ya da olumlu yorumlar aldığımızda, bu ödül yolakları etkinleşiyor ve sosyal medya hesaplarımızı tekrar tekrar kontrol etmemize yol açıyor.

PEKİ NE YAPMALIYIZ, DİJİTAL TEKNOLOJİLERDEN TAMAMEN UZAKLAŞMALI MIYIZ?

Dijital teknolojilerin aşırı kullanımı uyku bozukluğu ve stres gibi çeşitli sorunlara yol açabiliyor. Ancak çözüm, asıl kullanım amacı hayatımızı kolaylaştırmak olan dijital teknolojilerden tamamen uzaklaşmak değil. Dolayısıyla teknolojiyi yok saymak yerine “dijital detoks” yapabiliriz. Yani teknoloji kullanımımızı biraz sınırlayarak veya bir müddet uzak kalarak vaktimizi daha verimli değerlendirebiliriz. Dijital detoksun amacı dijital teknolojilerin yol açtığı sorunları en aza indirmek. Böylece kendimize ve çevremize daha çok zaman ayırabilir, ilgi duyduğumuz ancak yapmak için vakit bulamadığımız hobiler edinebilir, yarım kalan işlerimizi tamamlayabilir ya da sadece kendimizi dinleyebiliriz.

DİJİTAL DETOKS NASIL YAPILIR?

Öncelikle kendinizi gözlemleyerek gerekli oldukları anlar dışında hangi uygulamaların ne kadar zamanınızı aldığını tespit edebilirsiniz. Telefonlar için oluşturulan birçok uygulama bunu sizin için takip edebiliyor. Bu uygulamaları kullanarak dijital teknolojiler için zaman dilimleri belirleyebilir veya zaman kısıtları koyabilirsiniz. Örneğin sosyal medyadaki gelişmeleri her akşam dinlenirken 20 dakika boyunca takip edebilirsiniz. Kendinize belirlediğiniz zaman sınırlarını aştığınızda uyarı veren bu uygulamalar sayesinde dijital detoks sürecini kolaylaştırabilirsiniz. Sosyal medyayı çoğunlukla uyumadan önce veya yeni uyandığınızda kullanıyorsanız, mümkünse teknolojik cihazları uyuduğunuz odaya almayabilirsiniz. Böylece hem uyku kaliteniz olumsuz etkilenmez hem de ekran kullanım süresini azaltabilirsiniz. Dijital cihazların olmadığı alanlar oluşturmak aynı zamanda ders çalışırken veya bir şeyler okurken dikkatinizin dağılmasını önleyebilir.

DİJİTAL DETOKS PSİKOLOJİK OLARAK İYİ HİSSETMEMİZE DE KATKIDA BULUNUYOR

Dijital detoks üzerine gerçekleştirilen bir çalışmada katılımcılar, üç gün boyunca gerekli hâller dışında cep telefonlarını kullanmadılar. Çalışma sonunda katılımcıların çoğu günümüzde internet ve telefon kullanmaktan tamamen vazgeçmenin mümkün olmadığını belirtti. Ancak teknoloji kullanım süresini kısıtlamanın yaşamlarında uyku düzeni oluşturma, farklı aktivitelere vakit ayırma ve yüz yüze iletişimin artması gibi çeşitli olumlu etkiler sağladığını vurguladılar. Sizler de belirli zamanlarda örneğin haftanın bir günü teknolojiden uzak kalarak doğa yürüyüşü yapabilir, ailenizle vakit geçirebilir veya kapağını açmaya dahi fırsat bulamadığınız bir kitabı okumaya başlayabilirsiniz.