Kentsel dönüşümde kafaya takılan sorular ve cevapları

Türkiye'nin hemen her bölgesinde Toplu Konut İdaresi'nin (TOKİ) devreye girerek başlattığı yenileme ve dönüştürme projeleri gerek kentleşme gerekse deprem yönetmelik esaslarına göre yeniden şekilleniyor.

Vatandaşlar ise sağlam bir konuta sahip olmak için TOKİ kanalıyla bu sürece dahil olmakta.
Bu süreçte vatandaşın merak ettiği konular da devreye giriyor.
Kurumun uygulamalarına dair bazı soru ve cevaplar ise şöyle:

Yenileme ve dönüşüm projeleri hangileri?

TOKİ'nin planlı kentleşme ve konut seferberliği kapsamında yürüttüğü uygulamalardan biri de belediyelerle işbirliği içinde gerçekleştirdiği Gecekondu Dönüşüm/Kentsel Yenileme projeleri. Bu projeler, kentin sağlıksız alanlarının yeniden kente kazandırılması ile bu alanlarda yaşayan vatandaşların modern yerleşim alanlarında ikamet etmesini sağlamayı hedeflemekte. Bu projelerde konut ve gerekli sosyal donatı yapılarının (okul, kreş, spor salonu, dini tesis, sağlık tesisi, ticaret vb.) ada içi altyapı ile birlikte inşaatları TOKİ tarafından yapılmakta, belediyeler ise hak sahipliği tespit ve taşınmazlara ait değerleme işlerinde TOKİ ile müşterek çalışmakta, ayrıca alanın tasfiyesini, gerekli olan hallerde geçici iskan yardımını ve genel altyapı hizmetlerinin teminini üstlenmektedir.

Yenileme/ Dönüşüm projelerinde aranan özellikler

Teknik verilere bağlı olarak (jeolojik durum, zemin özellikleri, depremsellik, tarihi ve doğal miras); tasfiyesi zorunlu alanlar, afet bölgeleri ile kentsel arazi değeri yüksek ancak yapılaşma kalitesi düşük ve kentsel kimliğe uyumsuz alanlar bu projelere konu edilmektedir.

Yenilenmesi/Dönüştürülmesi gereken alanı kim tayin eder?

Bu projelerde dönüştürülmesi gereken alan belediyelerce tespit edilmektedir. TOKİ belediyenin başvurusu üzerine alan bilgileri ışığında yerinde inceleme yapmakta ve bir değerlendirme raporu hazırlamaktadır. Daha sonra TOKİ ve Belediye arasında imzalanan protokol çerçevesinde gerekirse proje sınır revizyonu ile uygulamaya konmaktadır.

Hak sahipliği nasıl saptanıyor?

Proje alanındaki hak sahipleri, TOKİ ve Belediyeler tarafından tespit edilmektedir. TOKİ ve Belediyece kurulan bir ortak komisyon, hak sahiplerinin TOKİ tarafından yapılacak yeni konutlardan veya konut dışında ticaret ünitesinden veya imarlı arsadan talep edip etmeyeceklerine dair görüşler almaktadır.

Bedel tespitinin esası nedir?

Bedel tespiti, tapulu yapılar için arsa, bina ve eklenti olarak hesaplanırken kendisine ait olmayan arazi üzerinde tapusuz binası olanlara sadece enkaz (bina-yapı varsa ağaç) değeri üzerinden yapılır. Mülkiyeti yapı sahibine ait olmayan durumda, arsa/arazi için değil yapı için bedel takdir edildiğinden bedel; yapının metrekare büyüklüğüne göre değişmektedir. Bu hesaplar o yıla ait Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri üzerinden, binanın yaşı, cinsi, eksik imalatı ve yapım tarzına göre yapılmaktadır.

Hak sahibi ne kadar konut alabilir?

Proje bazında kurulan komisyonca takdir edilen arsa ve bina değerinin TOKİ tarafından belirlenecek konut fiyatından yüksek çıkması durumunda, bu hak sahiplerine tespit edilen değere denk gelecek sayıda konut verilebilmesi için gerekli düzenleme İdarece yapılmaktadır.

Aynı taşınmazda hissedarlar projeden nasıl yararlanıyor?

Komisyonca yürütülen takdir/değerleme işlemlerinde, mevcut hisse oranları gözetilerek konutlarla ilişkilendirilir. Hisseler karşılığı takdir olunan bedeller ile hak sahipleri borçlanma seçeneklerini kullanırlar.

Hak sahiplerine yeni konut aynı alanda mı, başka alanda mı veriliyor?

Bu projeler, boşaltılacak alanın niteliğine, konut yapımına uygun olup olmama özelliklerine göre biri “Başka Alana Taşıyarak Dönüşüm/Yenileme”, diğeri “Yerinde Dönüşüm/Yenileme” olmak üzere iki alternatif çerçevesinde yürütülmektedir.

Yenileme/Dönüşüm sürecinde, hak sahiplerinin ikameti nasıl sağlanıyor?

“Başka Alana Taşıyarak Dönüşüm/Yenileme” modelinde alan tasfiyesi, yeni konutların inşaatlarının tamamlanarak hak sahiplerine teslim edilmesinden sonra yapılmaktadır. “Yerinde Dönüşüm/Yenileme” metodunda ise hak sahiplerine yeni konutların yapımı tamamlanana kadar geçici konut tahsis edilmekte ya da kiraları TOKİ ve Belediyece ödenmektedir.