Virüsler her zaman mutasyona uğrar ve yeni biçimler alabilirler. COVID-19 da koronavirüsün tanımlanmış binlerce çeşidinden biri.

Ancak, ilk olarak İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya'da bulunan varyantlar da dahil olmak üzere birkaçının yüksek derecede bulaşıcı olduğu açıklandı. Bu açıklama, aşıların onlara karşı daha az etkili olabileceği endişelerini gündeme getirdi.

Peki şimdiye kadar hangi varyantlar ortaya çıktı?

Bu soruyu cevaplamadan önce, COVID-19’un ilk ortaya çıktığı yer olan Çin’in Wuhan şehirindeki virüsün özelliklerine bakalım.

Orijinal varyant (D614G)

Ne zaman ve nerede keşfedildi?

Bilim insanları tarafından kısaca G mutasyonu olarak adlandırılan bu mutasyon, 2020’nin ocak ayında, Çin’de keşfedildi. Kısa süre sonra, ABD ve Avrupa’ya ulaştı ve tüm dünyaya yayılarak bir pandemiye dönüştü.

Şimdi nerde?

G mutasyonu, artık tüm dünyada bulunur hale geldi. Bilim insanlarının geçtiğimiz temmuz ayında veri tabanına yüklediği 50 bin koronavirüs genomunda yüzde 70’inin orijinal varyantı taşıdığı açıklandı.

Onu farklı kılan ne?

Bilim insanları, bu varyantın virüsün orijinalinden çok daha bulaşıcı olduğunu belirledi. Bunun nedeni, bu varyantta virüsün yüzeyinde 4 ila 5 kat fazla sivri uç bulunması. Bu sivri uçlar, virüsün hücrelere tutunmasını daha kolay hale getiriyor.

Aşılar işe yarayacak mı?

G varyantı, 2020 aşı denemeleri gerçekleştiğinde baskın türdü. Pfizer, Moderna ve Sinovac aşıları, denemelerde yüzde 90’ın üzerinde etkinlik gösterdi.

'Eeek' mutasyonu (E484K)

Ne zaman ve nerede keşfedildi?

Mutasyonun içindeki mutasyon olarak tanımlanan bu varyant, yeni değil. Salgının başlangıcından bu yana birçok kez ortaya çıktı.

Şimdi nerede?

İlk olarak İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya'da keşfedilen varyantlarda görüldü. ABD’de 200'den fazla virüs örneğinde tespit edildi.

Onu farklı kılan ne?

Eeek mutasyonu, aşıların hedefi olan virüsün başak proteinini değiştiriyor. Bu mutasyon tek başına virüsü önemli ölçüde değiştirmiyor. Ancak endişe edilen, virüsün tespitten kaçması ve insan bağışıklık sistemi tarafından nötralizasyonu (yansızlaştırma) daha az verimli hale getirmesine yardımcı olabilecek diğer varyantlarla eşleşmesi.

Aşılar işe yarayacak mı?

Bilim insanları bu soruyu aktif olarak cevaplamaya çalışıyorlar. Klinik araştırma verileri, aşıların, mutasyona sahip Güney Afrika'daki varyantlarla enfeksiyonları önlemede daha az etkili olduğunu gösterdi. Ancak aşılar, ciddi hastalık veya ölüm olasılığını önemli ölçüde düşürdü.

Güney Afrika varyantı (B.1.351)

Nerede ve ne zaman keşfedildi?

501Y.V2 olarak da adlandırılan bu mutasyon, ekim ayı başlarında Güney Afrika'da bulundu. Sağlık Bakanlığı, bu türün önceki türlerden farklı olarak gençleri daha fazla etkilediğini açıkladı. Güney Afrika’daki vaka artışında bu varyantın etkili olduğu düşünülüyor.

Şimdi nerede?

Bu mutasyon, ABD, Kanada, Avustralya ve israil dahil olmak üzere 20’den fazla ülkede tanımlandı.

Onu farklı kılan nedir?

Bu mutasyon, ilk olarak İngiltere’de tanımlanan varyantla bazı benzerlikler paylaşıyor ve bu tür gibi daha bulaşıcı görünüyor. Daha ölümcül olduğuna dair hiçbir kanıt yok.

Aşılar işe yarayacak mı?

Bulaşıcı Hastalıklar Uzmanı Anthony S. Fauci ocak ayında yaptığı açıklamada, “Aşıların bu varyanta karşı etkisi azalmış olabilir, ancak muhtemelen etkili olmaya devam edecekler” dedi.

Pfizer ve BioNTech, aşılarının bu varyantı ve İngiltere’de ilk kez tanımlanan varyantı etkili bir şekilde etkisiz hale getirdiğini öne sürdü.

Johnson & Johnson, aşısının küresel denemede güçlü bir şekilde etkili olduğunu, ancak hastalığa karşı korumasının Güney Afrika'da daha zayıf olduğunu söyledi.

Brezilya varyantı (S. 1)

Nerede ve ne zaman keşfedildi?

Bu varyant temmuz ayı başlarında Brezilya’da, özellikle Rio de Janerio’da görüldü. Japonya’da ise Brezilya’dan gelen insanlarda keşfetti.

Şimdi nerede?

Brezilya, Peru, Türkiye, Almanya, Güney Kore ve Japonya'da tespit edildi.

Onu farklı kılan nedir?

Varyant, bir düzineden fazla değişikliğe sahip ve bunların birçoğu, virüsü bir hücreye bağlayan virüsün başak proteininde bulunur. Bu nedenle, araştırmacılar virüsün daha bulaşıcı olduğunu düşünüyor. Antikorların P. 1 varyantı taşıyabileceğine ve bu durumun yeniden enfeksiyona yol açabileceğine dair bazı erken kanıtlar da var.

Aşılar işe yarayacak mı?

Şu anda aşıların Brezilya'da tanımlanan varyanta karşı işe yaramayacağını gösteren güçlü bir kanıt yok. Bununla birlikte, bilim insanları, bu varyantın mevcut aşıların etkinliğini etkileyecek şekilde antikorlardan kaçma olasılığını gündeme getirdiler.

Moderna, güncellenmiş bir aşının gerekli olması durumunda benzer bir varyant için özel olarak tasarlanmış yeni bir aşı geliştireceğini duyurdu.

İngiltere varyantı (B.1.1.7)

Nerede ve ne zaman keşfedildi?

Bu varyant ilk olarak İngiltere’de, özellikle Londra'da eylül ayında bulundu.

Şimdi Nerede?

ABD, İngiltere, Danimarka ve İrlanda’nın da aralarında bulunduğu 20’den fazla ülkede görüldü. ABD’de bu türün baskın tür haline gelebileceğinden endişe ediliyor.

Onu farklı kılan ne?

İngiltere’de ilk tanımlanan varyant, daha fazla bulaşma özelliğine sahip. İngiltere Başbakanı Boris Johnson da ocak ayında ilk kez bu türün önceki mutasyonlardan daha ölümcül olabileceğini öne sürmüştü.

Aşılar işe yarayacak mı?

Bilim insanları, aşıların bu mutasyona karşı etkili olmaya devam edeceğini  düşünüyor. Çünkü bu aşılamalar bir dizi nötralize edici antikorları ve diğer bağışıklık sistemi tepkilerini tetikliyor. Biyoteknoloji şirketleri Pfizer ve Moderna, aşılarının bu varyanta karşı etkili olduğunu açıkladı.

Cambridge Üniversitesi'nde klinik mikrobiyoloji profesörü olan Ravindra Gupta, daha yaşlı yetişkinler üzerinde yaptığı bir çalışmada, Pfizer aşısının tetiklediği bağışıklık yanıtının İngiltere’de ilk kez tanımlanan varyanta karşı biraz daha az etkili olduğunu açıkladı.

Sinovac aşısının da İngiltere'de görülen varyantı etkisiz hale getirdiği görüldü. 

Danimarka varyantı (L452R)

Nerede ve ne zaman keşfedildi?

Bu varyant Mart ayında Danimarka'da tespit edildi.

Şimdi nerede?

Bu varyant, Danimarka dışında ABD ve İngiltere’de de görüldü.

Onu farklı kılan ne?

Bu koronavirüs türünün baskın mutasyondan daha fazla bulaşıcı mı yoksa öldürücü mü olduğu henüz belli değil.

Aşılar işe yarayacak mı?

Bazı bilim insanları, bu varyantın aşılara daha dirençli olabileceğini düşünüyor çünkü mutasyon, virüsün hücrelere bağlanmasını sağlayan başak proteininde bulunuyor.

Ancak bilim insanları, sonuca varmadan önce daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu da söylüyorlar.

Türkiye’de son durum ne?

2021`in ilk gününde mutasyon geçirmiş virüs tipi Türkiye`de de görüldü. İlk örnek İngiltere`deki mutasyonun izlerini taşıyordu.

Günler geçtikçe Türkiye`nin çeşitli yerlerinden de benzer haberler geldi.

Şuan İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya’daki mutasyonun 3 türü de Türkiye'de görülmüş durumda.

Kendimizi varyantlardan nasıl koruyabiliriz?

Salgın sırasında virüsü ortadan kaldıran aynı koruyucu önlemler, sosyal mesafeyi korumak, maske takmak ve ellerimizi yıkamak gibi, daha bulaşıcı varyantlar karşısında daha da kritik hale geldi.

Bu önlemler, virüsün mutasyona uğramasını zorlaştırırken, varyantlardan birinden hastalanmanızı da önler.