AĞRI - Doğubayazıt ilçesinde 1651`de dünyaya gelen Ehmedê Xanî, 1707`de Doğubayazıt`ta vefat etmiş. Kimileri Xanî`nin kökeni olan "Xanîyanî" aşiretinin yaşamış olduğu "Xan" köyünden dolayı Hakkarili, kimileri de Van`ın Hoşab ilçesi civarında Hakkari`nin Xan köyünden göç edenlerin yaşadığı "Xanîyanî" aşiretinin devamı kabul edilen yaklaşık 50 köylerinin bulunmasından dolayı, Ehmedê Xanî`yi Vanlı olarak kabul ederler.


Oysa bilindiği gibi, "Xanîyanî" aşireti Hakkari-Çukurca-Xan köyünden Van-Hoşab`a göç eder ve burada dört kuşak yaşadıktan sonra, Şeyh Abdurrahman Xanî ve ailesi Doğubayazıt`a göç ederler. Doğubayazıt`ta da 4dört kuşak yaşadıktan sonra, Ehmedê Xanî dünyaya gelir.


Doğubayazıt halkı günümüzde de "Serê Xanî Baba" (Xanî Baba`nın Başı İçin) diye yemin eder. Bu yemini yapana inanır. Yalan yere bu yeminin edilemeyeceği inanışı yüksektir.

Üstad Bediüzzaman Said Nursi Hazretlerinin de Ehmedê Xanî`nin kabrinin yanı başında bulunan pencere de oturarak Ehmedê Xanî den manevi ders aldığı söylenmektedir.


Konuyla ilgili şöyle kısa bir hatıra anlatılır; "Üstad Bediüzzaman Said Nursi İshakpaşa Sarayının hemen altındaki medresede öğrenciyken, geceleri kaybolur. Bir gün medrese arkadaşları merak eder ve Üstadı takip ederler. Bakarlar ki Üstad, Ehmedê Xanî`nin yanı başında olan pencerenin dibinde diz çöküp oturmuş ve ara ara "Belê Seyda belê Seyda" diyor. Bunu gören öğrenciler merak edip, sorunca Üstad, "Ben Ehmedê Xanî hazretlerinden manevi ders alıyorum." cevap vermiş. Üstadın öğretmeni bu durumu öğrenince "Said`e ben artık ders veremem, o dersini daha güçlü bir kaynaktan aldı." demiş


Ehmedê Xanî, Bayezîd`de bulunan Muradiye Medresesi`nde eğitim görmüştür. Daha sonraları Ahlat, Urfa, Bitlis, Cizre, Bağdat, ve Mısır`da bulunan değişik medreselerde eğitimini tamamladıktan sonra Bayezîd`e dönerek bir mescit ve medrese kurarak imamlık ve müderrislik yapmaya başlamış ve vefat ettiği tarihe kadar ders vermeye devam etmiştir.
Okuma-yazma bilen, aydın bir aşirete mensup olan Ehmedê Xanî, 14 yaşında Mîr Muhammed`in divan katipliğini yapmış, daha sonraları Muradiye Medresesinde imamlık ve müderrîslik görevlerini birlikte sürdürmüştür.


Ehmedê Xanî`nin eserleri incelendiğinde Kürt alimlerinin büyük çoğunluğu gibi, fıkıhta Şafiî, itikatta Sünnî-Eş`arî, tasavvufta ise, Nakşibendî olduğu anlaşılmaktadır. (Zeki Aras-İLKHA)