Sürdürülebilir Kalkınma için 2030 Gündemi, 25 Eylül 2015 tarihinde gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi'nde kabul edilmiş, bu çerçevede 17 amaç ve bu amaçları gerçekleştirmek için 169 hedef belirlenmiştir. Sürdürülebilir Kalkınma amaç ve hedeflerine erişim düzeyini izleyebilmek amacıyla 231 tekil göstergeden oluşan bir küresel gösterge seti bulunmaktadır.

Küresel göstergelerden hâlihazırda Türkiye için mevcut olanlar ile ilgili hedefi ölçmeye uygun olduğu değerlendirilen ikame göstergelerin de dahil edildiği toplam 131 gösterge ve tanımları yayımlanmaktadır.

Göreli yoksulluk oranı 2010-2019 döneminde yaklaşık 2,5 puan azaldı

Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50'si dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk sınırına göre, 2010 yılında yüzde 16,9 olan yoksulluk oranı, 2019 yılında yaklaşık 2,5 puan azalarak yüzde 14,4 olarak gerçekleşti. Yoksulluk riski olan çalışan nüfusun oranı ise 2010 yılında yüzde 17,9 iken 2019 yılında 4,7 puan azalarak yüzde 13,2 oldu. Yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altındaki bireylerin oranı, 2010 yılında yüzde 65,7 iken 2019 yılında 25,9 puan azalarak yüzde 39,8 oldu.

Anne ve beş yaş altı çocuk ölüm oranları azaldı

Anne ölüm oranı, 2010 yılında yüz bin canlı doğum başına 16,7 iken, 2019 yılında 13,1'e geriledi.

Beş yaş altı ölüm hızı 2010 yılında bin canlı doğum başına 15,5 iken, 2019 yılında 11,2 oldu. Aynı dönemde neonatal ölüm hızı da bin canlı doğum başına 7,6'dan 5,7'ye geriledi.

15-19 yaş grubunda bin kadın başına düşen adölesan doğurganlık hızı 2010 yılında 33,8 iken, 2019 yılında 16,7 oldu.

15 yaş ve üzeri bireylerin tütün kullanım oranı 2010 yılında yüzde 29,5 iken, 2019 yılında artarak yüzde 31,3 oldu. 2019 yılında erkek bireyler arasında tütün kullananların oranı, kadın bireyler arasında tütün kullananların oranının yaklaşık 2,5 katıdır.

Eğitim kademelerine göre okul tamamlama oranları 2014-2019 döneminde arttı

İlkokul, ortaokul ve ortaöğretim tamamlama oranları 2014 yılında sırasıyla yüzde 97,7, yüzde 94,1 ve yüzde 58,8 iken, 2019 yılında yüzde 98,6, yüzde 97,7 ve yüzde 70,3 oldu.

Beş yaş net okullaşma oranı 2015 yılında yüzde 67,2 iken 2019 yılında 7,9 puan artarak yüzde 75,1 olarak gerçekleşti. Aynı dönemde okul öncesi net okullaşma oranı ise yüzde 55,5'ten yüzde 71,2'ye yükseldi.

Bir program dilinde kod yazma yeteneğine sahip gençlerin (16-24 yaş) oranı 2010 yılında yüzde 5,7 iken, 2019 yılında yüzde 7,5 oldu. Aynı dönemde yetişkinlerde (16-74 yaş) ise bu oran, yüzde 2,8'den yüzde 3,2'ye yükseldi.

20-24 yaş grubunda olup 18 yaşından önce evlenmiş kadınların oranı düştü

20-24 yaş grubunda olup 18 yaşından önce evlenmiş kadınların oranı 2010 yılında yüzde 8,2 iken 2019 yılında yüzde 5,1 oldu.

Yerel yönetimlerdeki kadınların sandalye oranı 2014 yılında yüzde 9,9 iken 2019 yılında yüzde 10,1 oldu.

Yöneticilik pozisyonlarındaki kadınların oranı 2012 yılında yüzde 14,4 iken, 2019 yılında yüzde 17,5 oldu. Sanayi ve Hizmetler sektörlerinde bu oran, 2012 yılında sırasıyla yüzde 10,2 ve yüzde 17,9 iken, 2019 yılında yüzde 10,8 ve yüzde 22,7 oldu.

Güvenilir şekilde arıtılmış evsel ve endüstriyel atıksu oranı 2010-2018 döneminde arttı

Güvenilir şekilde arıtılmış evsel ve endüstriyel atıksu oranı 2010 yılında yüzde 72,8 iken 2018 yılında 8,1 puan artarak yüzde 80,9 oldu.

İmalat sanayinde zaman içinde su kullanım verimliliği (1m3 su karşılığı üretilen katma değer) 2010 yılında 0,159 ABD $/m3 iken 2018 yılında 0,182 ABD $/m3 oldu.

Yenilenebilir enerji ve atıklardan elektrik enerjisi üretiminin oranı 2019 yılında yüzde 43,9 oldu

Yenilenebilir enerji ve atıklardan elektrik enerjisi üretiminin oranı 2010 yılında yüzde 26,4 iken 2019 yılında yüzde 43,9 düzeyine yükseldi.

Toplam nihai enerji tüketimindeki yenilenebilir enerji payı 2010 yılında yüzde 9,9 düzeyinde iken 2019 yılında yüzde 7,6 düzeyine geriledi.

Kurulu halde yenilenebilir enerji üretim kapasitesi 2010 yılında kişi başına 235,2 watt iken 2019 yılında kişi başına 538,4 watt düzeyine yükseldi.

Ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin oranı 2019 yılında yüzde 26,0 oldu

Örgün ve yaygın eğitime devam etmeyen ve herhangi bir işte de çalışmayan 15-24 yaş grubundaki fertlerin oranı 2010 yılında yüzde 32,3 iken, 2019 yılında yüzde 26,0 olarak gerçekleşti.

Sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalışanların toplam istihdamdaki oranı 2010 yılında yüzde 43,3 iken, 2019 yılında yüzde 34,5 oldu.

Ar-Ge harcamalarının GSYH içindeki payı 2019 yılında yüzde 1,06'ya ulaştı

Araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) harcamalarının gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) içindeki payı 2010 yılında yüzde 0,79 iken, 2019 yılında yüzde 1,06 olarak gerçekleşti. Tam zaman eşdeğeri (TZE) cinsinden bir milyon nüfus başına düşen araştırmacı sayısı ise 2010 yılında 880 iken 2019 yılında 1 641 olarak gerçekleşti.

İmalat sanayi katma değerinin GSYH içindeki payı 2010 yılında yüzde 15,1 iken 3,2 puan artışla 2019 yılında yüzde 18,3 olarak gerçekleşti. İmalat sanayi istihdamının toplam istihdam içindeki oranı ise 2010 yılında yüzde 18,7 iken 2019 yılında yüzde 18,4 oldu.

Toplam sera gazı emisyonu 2018 yılında 520,9 Mt CO2 eşdeğeri oldu

Türkiye için toplam sera gazı emisyonu 2010 yılında 398,9 Milyon ton CO2 eşdeğeri iken 2018 yılında 520,9 Milyon ton CO2 eşdeğeri olarak gerçekleşti. 2018 yılı emisyonlarında CO2 eşdeğeri olarak en büyük payı yüzde 29 ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü ve yüzde 26 ile imalat sanayi kaynaklı emisyonlar oluşturdu.

Kamu kullanımına tamamen açık, yapılaşmış alanların şehirlerdeki ortalama payı Türkiye için 2019 yılında yüzde 13,56 oldu

Parklar, rekreasyon alanları, kent parkları, bahçeler, meydan ve plazalar gibi kamuya açık alanlar ile cadde ve sokaklara ayrılmış alanlardan oluşan kamu kullanımına tamamen açık, yapılaşmış alanların şehirlerdeki ortalama payı Türkiye düzeyinde yüzde 13,56 olarak ölçülmüştür. Bu oranın en yüksek olduğu il yüzde 21,1 ile İstanbul iken, en düşük olduğu il ise yüzde 6,2 ile Bingöl'dür.

Ormanlık arazi oranı 2019 yılı itibarıyla yüzde 29,2 olarak hesaplandı

Ormanlık arazinin toplam arazi büyüklüğüne oranı 2010 yılında yüzde 27,1 iken 2019 yılında 2,1 puan artarak yüzde 29,2 oldu. Aynı dönemde normal kapalı ormanlık alanın toplam arazi büyüklüğüne oranı yüzde 14,6'dan yüzde 16,8'e yükseldi.

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) genç ve kadın milletvekillerinin oranı arttı

TBMM'deki genç milletvekillerinin (45 yaş ve altı) oranı 2011 yılında yüzde 28,4 iken 2018 yılında yüzde 29,8 oldu. Aynı dönemde kadın milletvekillerinin oranı ise yüzde 14,4'ten yüzde 17,3'e yükseldi.

Milletvekili (MV) seçilme yeterliliğine sahip olan gençlerin TBMM'deki temsiliyeti (TBMM'deki genç milletvekillerinin oranının, toplam nüfus içinde MV seçilme yeterliliğine sahip olan gençlerin oranına oranı) 2011 yılında 0,88 iken, 2018 yılında bu temsiliyet azalarak 0,69 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde MV seçilme yeterliliğine sahip olan kadınların TBMM'deki temsiliyeti 0,28'den 0,34'e yükselmiştir.

İnsan ticareti mağdurlarının sayısı 2010 yılında 58 iken, 2019 yılında 215 oldu. 2019 yılında, insan ticareti mağdurları en fazla yüzde 68 ile 18-35 yaş grubunda yer almakta olup insan ticareti mağdurlarının içinde kadın mağdurların oranı yüzde 91 oldu.

Cezaevindeki hüküm giymemiş tutukluların oranı 2010 yılında yüzde 27,4 iken 2019 yılında yüzde 15,9'a geriledi.

Net resmi kalkınma yardımlarının GSYH içindeki payı 2019 yılında yüzde 1,14 oldu

Türkiye'nin donör ülke olarak gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelere yapmış olduğu net resmi kalkınma yardımlarının toplam miktarı 2010-2019 döneminde yaklaşık dokuz kat artarak, 2019 yılında 8 milyar 667 milyon ABD Doları olarak gerçekleşti. Türkiye'nin yaptığı insani yardımlar 2010 yılında 153 milyon ABD Doları iken 2019 yılında 7 milyar 541 milyon ABD Dolarına ulaştı. Net resmi kalkınma yardımlarının gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) içindeki payı ise 2010 yılında yüzde 0,12 iken, 2019 yılında yüzde 1,14'e yükseldi.

İnternet kullanan bireylerin oranı 2019 yılında yüzde 74,0 oldu

Son 3 ay içinde internet kullanan bireylerin oranı 2010 yılında yüzde 37,6 iken 2019 yılında yüzde 74,0 oldu. Bu oran 2019 yılında erkeklerde yüzde 80,4, kadınlarda ise yüzde 67,6 oldu. Cep telefonu kullanan bireylerin oranı ise 2019 yılında yüzde 93,5 olarak gerçekleşti. Bu oran erkeklerde yüzde 96,9, kadınlarda ise yüzde 90,2 olarak gerçekleşti. (İLKHA)