Avrupa Birliği, aşı tedariki konusunda ilaç şirketi AstraZeneca'yla yaşanan tartışmanın ardından, birlik topraklarında imal edilen aşıların ihracına kontroller getirileceğini teyit etti.

Dünya Sağlık Örgütü ise bu adımı eleştirdi.

Örgüt, "aşı milliyetçiliğinin" endişe verici bir trend olduğu ve dünya çapında pandemiyle mücadeleye zarar vereceği uyarılarında bulundu.

Avrupa Komisyonu ise bu adımı "Vatandaşlarımızın korunması ve güvenliği önceliğimizve karşılaştığımız zorluklar bize harekete geçmekten başka çare bırakmadı" sözleriyle savundu.

AB, aşılamanın yavaş seyretmesi nedeniyle giderek büyüyen bir baskı altında.

Sağlıktan Sorumlu AB Komisyonu Üyesi Stellya Kyrikaides "Harekete geçmekten başka seçenek yoktu" dedi.

AB Komisyonu, aşı üreticilerinden AstraZeneca ile bu hafta kamuoyu önünde bir tartışma yaşamıştı.

Bu tartışmanın da ihracat kısıtlaması kararında etkili olduğu belirtiliyor.

Yeni kurallara göre, aşı üreticileri AB dışındaki ülkelere aşı ihracı için izin almak zorunda kalacak. ABD, Birleşik Krallık, Avustralya ve Kanada gibi gelişmiş ülkeler bu kısıtlamaya maruz kalırken yoksul ülkeler muaf tutulacak.

AB'nin Türkiye hariç tüm aday ülkeleri de istisna listesine eklendi. Aday ülkeler dışında AB Komşuluk Politikası ülkeleri arasında yer alan Fas'tan Suriye'ye, Azerbaycan'dan Belarus'a kadar pek çok ülkeye de ihraç izni istisnası tanındı.

Bu ülkeler istisna listesine eklenirken Türkiye'nin neden eklenmediğiyle ilgili bir açıklama yapılmadı.

İhraç başvurularını üye ülkeler değerlendirecek.

Pfizer'ın Belçika'da imal ettiği aşılar şu anda İngiltere'ye gönderiliyor ve AB, İngiltere'de üretilen AstraZeneca aşılarının bir kısmının sözleşme gereği AB vatandaşlarına gönderilmesi gerektiğini söylüyor.

Analiz: Gavin Lee, BBC Avrupa Muhabiri
Avrupa Birliği'nin bu hafta şeffaflığı artırma hedefi taşıyan, aşı ihracı için "bildirim zorunluluğu" getirme planı, bir anda ihraç kontrolüne dönüştü.

Bunda Almanya'nın "AB merkezli şirketlerin ihracat yapıp yapamayacağına AB hükümetleri karar vermeli" şeklindeki ısrarının da rolü var.

Konuştuğum AB yetkilileri bu kararda, bu hafta AstraZeneca'nın AB'ye söz verdiği miktarda aşı teslim edememesini, ikna edici olmayan bir şekilde Belçika'daki üretim tesisinde yaşanan sorunlara bağlamasının da etkili olduğunu söylüyor.

Yeni ihraç sistemi Birleşik Krallık'a gelen aşıları da etkileyebilir.

Pfizer, Belçika'nın Puurs kentinde ürettiği aşıları doğrudan İngiltere'ye gönderiyordu.

Fakat bundan sonra bir ihracat formu doldurup Belçika hükümetinin bunu değerlendirmesi için 48 saate kadar beklemesi gerekecek.

Belçika hükümetinin başvuruyu reddetme hakkı bulunacak.

Hükümetin onayı, ihracatın şirketin AB'ye olan aşı vaadini etkileyip etkilememesine bağlı olacak.

16. madde tartışması

AB Brexit Anlaşması'nın bir maddesini de askıya almayı düşündü fakat Londra ve Dublin'inden gelen tepkiler üzerine vazgeçti.

Brexit Anlaşması, AB'den Kuzey İrlanda'ya gümrük kontrolü olmadan ihracat yapılabilmesini öngörüyor.

Ancak 16. madde taraflara "ağır ekonomik, toplumsal ve çevresel zorlukların yaşandığı durumlarda" anlaşmanın bir bölümünü devre dışı bırakma hakkı veriyor.

AB böylece, Kuzey İrlanda'nın AB topraklarından İngiltere'ye aşı ihracatında bir "arka kapı" olarak kullanılmasını önlemeyi amaçlıyordu.

İngiltere Başbakanı Boris Johnson bu haberlerin üzerine, AB'nin "acilen niyetini netleştirmesi gerektiğini" söyledi ve AB bu planlardan geri adım attı.

Brüksel, Mart sonuna kadar taahhüt ettiği aşıları gönderemeyen Pfizer ile de tartışma yaşıyor. Pfizer bunun nedeninin Belçika'daki bir tesisinin acil genişletme çalışmaları olduğunu söylüyor.

AstraZeneca'nın 2021'in ilk çeyreğinde AB'ye taahhüt ettiği aşılardan yüze 60 azını göndermesi bekleniyor.

AB ihraç izni aranmasında, yoksul ülkelere aşı bağışı için kurulan Covax girişimine gönderilenleri, İsviçre'yi, Batı Balkan ülkelerini, Norveç' ve Kuzey Afrika'yı muaf tutuyor. Ancak İngiltere muaf değil.

AB aşağıdaki şirketlerle aşı sözleşmeleri yaptı:

AstraZeneca - 400 milyon doz
Sanofi-GSK - 300 milyon doz
Johnson and Johnson - 400 milyon doz
Pfizer-BioNTech - 600 milyon doz
CureVac - 405 milyon doz
Moderna - 160 milyon doz

AB yetkilileri, AstraZeneca'nın AB'deki tesislerinde çıkan sorunlar nedeniyle yaşanan üretim eksiğinin, İngiltere'deki tesislerin kullanılmasıyla karşılanması gerektiğini söylüyor.

Şirket Çarşamba günü, İngiltere'yle yapılan sözleşmelerin bunu engellediğini belirtti.

Ancak görüşmelere yakın bir AB kaynağı, AstraZeneca'nın İngiltere'deki tesislerinde bunu yapmasının bir zorunluluk olduğunu söyledi.

AB'nin AstraZeneca'yla yaptığı sözleşme, şirketin de onayıyla Cuma günü yayımlandı.

Maliyet, teslim tarihleri ve fikri haklar gibi hassas bilgilerin üstü çizildi. Aşının nerede üretileceği ve "elden gelen tüm çaba" ifadeleri en tartışmalı alanlar.

Kaynak: BBC Türkçe